Plątnik: Różnice pomiędzy wersjami
(→Historia) |
(→Historia) |
||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Plątnik== | ==Plątnik== | ||
| − | + | (łańcuszek, ficbund) (ang. kettle-stitch, change-over; fr. chaînette, brochage, niem. Fitzbund, Vizebund, wł. catenella) | |
Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2). | Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2). | ||
| − | ==Historia== | + | ===Historia=== |
| − | W pierwszych, szytych na zwięzy kodeksach, nić szycia dochodziła do końca składki i tam przekładano ją do składki następnej. Celem uchronienia grzbietów składek przed przerywaniem podkładano w tym miejscu skręcony pasek skóry lub sznurek, wokół którego owijała się nić i w ten sposób tworzyła się kapitałka będąca de facto zwięzem (il. 3, 4 | + | W pierwszych, szytych na zwięzy kodeksach, nić szycia dochodziła do końca składki i tam przekładano ją do składki następnej. Celem uchronienia grzbietów składek przed przerywaniem podkładano w tym miejscu skręcony pasek skóry lub sznurek, wokół którego owijała się nić i w ten sposób tworzyła się kapitałka będąca de facto zwięzem (szycie na kapitałkę) (il. 3, 4). Pod koniec XV w. przyjął się i upowszechnił zwyczaj wykonywania plątnika – łańcuszkowego ściegu zadzierzgiwanego w niewielkiej odległości od dolnej i górnej krawędzi składek. Ten wynalazek umożliwił stworzenie innych rodzajów kapitałek. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
[[Kapitałka]] <br> | [[Kapitałka]] <br> | ||
[[Kapitałka gotycka]] <br> | [[Kapitałka gotycka]] <br> | ||
[[Kapitałka integralna]] <br> | [[Kapitałka integralna]] <br> | ||
[[Szycie ściegiem w jodełkę]] <br> | [[Szycie ściegiem w jodełkę]] <br> | ||
| − | [[ | + | [[Zadzierzgnięcie]] <br> |
| − | + | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
File:Jod 4k szir 150.jpg|il. 3. Schemat szycia bez plątnika. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 150.) | File:Jod 4k szir 150.jpg|il. 3. Schemat szycia bez plątnika. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 150.) | ||
File:Pl3.jpg|il. 4. Blok książki szyty bez plątnika, rękopis, XIV w., Biblioteka Kórnicka PAN. (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | File:Pl3.jpg|il. 4. Blok książki szyty bez plątnika, rękopis, XIV w., Biblioteka Kórnicka PAN. (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
| − | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971. | + | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1904. |
| − | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002 | + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 73-74. |
| − | + | # Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 88-89, 115-116, 140, 148, 187. | |
| − | # Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017. | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Aktualna wersja na dzień 10:24, 6 maj 2022
Spis treści
Plątnik
(łańcuszek, ficbund) (ang. kettle-stitch, change-over; fr. chaînette, brochage, niem. Fitzbund, Vizebund, wł. catenella)
Miejsce na grzbiecie ręcznie zszytego bloku książki, w którym nitka jest zadzierzgiwana o nić składki poprzedniej, następnie przechodzi do kolejnej składki i zmienia kierunek (il. 1). Powstające w ten sposób pętelki tworzą łańcuszek leżący na grzbiecie bloku (il. 2).
Historia
W pierwszych, szytych na zwięzy kodeksach, nić szycia dochodziła do końca składki i tam przekładano ją do składki następnej. Celem uchronienia grzbietów składek przed przerywaniem podkładano w tym miejscu skręcony pasek skóry lub sznurek, wokół którego owijała się nić i w ten sposób tworzyła się kapitałka będąca de facto zwięzem (szycie na kapitałkę) (il. 3, 4). Pod koniec XV w. przyjął się i upowszechnił zwyczaj wykonywania plątnika – łańcuszkowego ściegu zadzierzgiwanego w niewielkiej odległości od dolnej i górnej krawędzi składek. Ten wynalazek umożliwił stworzenie innych rodzajów kapitałek.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kapitałka
Kapitałka gotycka
Kapitałka integralna
Szycie ściegiem w jodełkę
Zadzierzgnięcie
Grafika
il. 1. Schemat zadzierzgiwania nici przy przechodzeniu do kolejnej składki, wykonywanie plątnika. (rys. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 110.)
il. 2. Schemat powstającego plątnika, łańcuszka w miejscu zadzierzgiwania nici za poprzednią składkę przy przechodzeniu do kolejnej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 116.)
il. 3. Schemat szycia bez plątnika. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 150.)
il. 4. Blok książki szyty bez plątnika, rękopis, XIV w., Biblioteka Kórnicka PAN. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1904.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 73-74.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 88-89, 115-116, 140, 148, 187.
Autor: M.P.B.
