Muszla: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(Utworzono nową stronę "==Muszla== ==Grafika== <gallery> Plik:Muszla 1.jpg Plik:Koncha 1.jpg Plik:Koncha 2.jpg") |
|||
| (Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Muszla== | ==Muszla== | ||
| + | (ang. shell; fr. coquillage, niem. Muschel) | ||
| + | |||
| + | W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach: | ||
| + | |||
| + | * 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540). | ||
| + | * 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Edicula]] <br> | ||
| + | [[Palmeta]] <br> | ||
| + | [[Regencyjne oprawy]] <br> | ||
| + | [[Rocaille]] <br> | ||
| + | [[Rokokowe oprawy]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Plik:Muszla 1.jpg | + | Plik:Muszla 1.jpg | Zapięcia w formie muszli na oprawie północnowłoskiej z 4 ćw. XV w., BUMK Toruń, fot. A. Wagner |
| − | Plik: | + | Plik:Muszla, Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie JD, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner.jpg | Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner |
| − | Plik:Koncha 2.jpg | + | Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fpt. wg Meisterwerke der Heraldii.jpg | Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke |
| + | Plik:Muszla, Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzartMNK, POLONA.jpg | Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl | ||
| + | Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg Moreno Gallego 2012.jpg | Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012 | ||
| + | Plik:Muszla, Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998.jpg | Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998 | ||
| + | Plik:Muszla, Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy koronkowej, XVIII w., fot. wg Bologna 1998.jpg | Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy koronkowej, XVIII w., fot. wg Bologna 1998 | ||
| + | Plik:Koncha 2.jpg | Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy plakietowej Almanach Royale, XVIII w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner | ||
| + | Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej, 1764., wg Sothebys.jpg | Motyw muszli w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej, 1764 r., fot. wg: Sotheby's | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # De Marinis 1960, t. I, tabl. XVII, XC; | ||
| + | # Carvin 1988, il. C.337; | ||
| + | # Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99; | ||
| + | # Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.; | ||
| + | # Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.; | ||
| + | # Macchi F. i L. 2002, s. 86; | ||
| + | # Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68; | ||
| + | # Adler 2010, il. 6-07a-b. | ||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 21:49, 1 paź 2021
Spis treści
Muszla
(ang. shell; fr. coquillage, niem. Muschel)
W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach:
- 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540).
- 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Edicula
Palmeta
Regencyjne oprawy
Rocaille
Rokokowe oprawy
Grafika
Zapięcia w formie muszli na oprawie północnowłoskiej z 4 ćw. XV w., BUMK Toruń, fot. A. Wagner
Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner
Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke
Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl
Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012
Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998
Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy koronkowej, XVIII w., fot. wg Bologna 1998
Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy plakietowej Almanach Royale, XVIII w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
Motyw muszli w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej, 1764 r., fot. wg: Sotheby's
Przypisy
- De Marinis 1960, t. I, tabl. XVII, XC;
- Carvin 1988, il. C.337;
- Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99;
- Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.;
- Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.;
- Macchi F. i L. 2002, s. 86;
- Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68;
- Adler 2010, il. 6-07a-b.
Autor: A.W.
