Japońskie oprawy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "==Papier-mâché== (niem. Papiermaché, fr. Papier-mâché) Papier-mâché (z fr.) – technika wykonywania wyrobów z kawałków papieru, z masy z rozmiękczonych w wo...")
 
(Przypisy)
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
==Papier-mâché==
+
==Japońskie oprawy==
(niem. Papiermaché, fr. Papier-mâché)
+
(chińskie oprawy) (ang. Japanese bindings, Japanese stab bindings, Japanese side stitch bindings, fr. reliures japonaises, reliures chinoises)
  
Papier-mâché (z fr.) – technika wykonywania wyrobów z kawałków papieru, z masy z rozmiękczonych w wodzie kawałków papieru (makulatury), a nawet z masy celulozowej, związanej klejem skrobiowym, niekiedy wzbogacanej gipsem, kredą, barwnikami, środkami konserwującymi. Uformowana masa twardnieje po wysuszeniu, wówczas może być szlifowana, malowana lub oklejana innymi materiałami (np. skórą).
+
Dalekowschodnia technika introligatorska, opracowana w rzeczywistości w Chinach, odmienna od introligatorstwa kręgu kultury śródziemnomorskiej.  
+
Źródła techniki sięgają starożytnego Egiptu, gdzie z papirusu lub lnu pokrywanego gipsem wykonywano maski pośmiertne. Technika stosowana w krajach Wschodu, w Chanach i Japonii w ten sposób powstawały wyroby z laki.  
+
  
W Europie papier-mâché weszło do użycia na początku XVIII w., wykorzystywane do wykonywania futerałów, detali architektonicznych, ozdobnych elementów mebli. Do wykonania obiektu stosowano drewniane modele, które oklejano wieloma warstwami makulatury. Dzięki wzbogaceniu olejem masa stała się wodoodporna, dla wzmocnienia obiekty oklejano gazą, formowano na drucianych konstrukcjach, a dla uzyskania efektu estetycznego szlifowano po wyschnięciu i złocono.
+
Inaczej przebiegało tworzenie bloku książki. Papier był dość przesiąkliwy, dlatego zapisywano go lub zadrukowywano jednostronnie. Formowanie kart polegało na złożeniu czystą stroną do środka, a karty układano falcem (załamaniem grzbietowym) od żłobka, natomiast od strony grzbietowej znajdowały się krawędzie. Okładkę stanowiła analogicznie załamana karta papieru, często barwnego. Okładki twarde, tekturowe były sporządzane z dwóch kawałków tektury: głównej okładzinówki węższej nieco od bloku oraz wąskiego paska, odsuniętych od siebie o kilka milimetrów i oklejonych materiałem obleczeniowym oraz wyklejką.  
  
 +
Karty wraz z okładką łączono szyciem ściegiem na sztych, nić przechodziła przez otwory znajdujące się w pewnej odległości od grzbietu, a dodatkowo oplatała grzbiet. Współczesne realizacje artystyczne koncentrują się na różnych rodzajach dekoracyjnego oplotu.
  
===Futerały z papier-mâché===
+
Przed przeszyciem książki nicią blok (bez okładek) mógł być wstępnie połączony na sztych. Przez otwory w grzbiecie przeciągano cienki papierowy rulonik, który stabilizował blok podczas ostatecznego szycia. Dodatkowym elementem było oklejenie obu skrajów grzbietu bloku barwnym papierem lub płótnem jeszcze przed uszyciem książki.
Futerał kształtowano na drewnianym modelu, będącym odwzorowaniem oryginalnego obiektu, który miał być w nim przechowywany. Oklejano go wieloma warstwami skrawków mokrego papieru. Po wysuszeniu rozcinano na części, by móc go później składać i zamykać. Na powierzchni futerał oblekano skórą, którą czasem dekorowano złotymi tłoczeniami, wewnątrz wyściełano tkaniną, zwykle aksamitem, lub papierem.
+
 
+
Najstarsze instrukcje wykonywania obiektów z papier-mâché pochodzą z XVII w. Futerały z tej epoki zachowały się m.in. w zbiorach pałacu elektorskiego (Grüne Gewölbe) w Dreźnie, chronią one złotnicze precjoza z epoki baroku.
+
 
+
===Oprawy z papier-mâché===
+
Technika papier-mâché upodobniała oprawy do płaskorzeźb wykonanych z kamienia lub szlachetnych gatunków drewna (hebanu). Okładziny odlewano z mieszaniny gipsu, masy papierowej i innych wypełniaczy z dodatkiem antymonu, masę osadzano na metalowej konstrukcji. Okładki charakteryzowały się brakiem elastyczności, dlatego przeguby lub całe grzbiety były sporządzane ze skóry lub tkaniny. Oprawy wykonywano najczęściej w czarnym lub ciemno brunatnym kolorze, niekiedy ażurowe, ukazujące aksamitne, purpurowe tło. Wysokie koszty przygotowania skomplikowanej formy powodowały, że dopiero długie serie, rzędu tysiąca egzemplarzy, równoważyły koszty wykonania.
+
 
+
Technikę papier-mâché dla wykonywania opraw książek stosowano w Anglii w latach 40-60. XIX w., patent otrzymała angielska firma Jackson & Sons w połowie lat 40. Oprawy z papier-mâché realizowane seryjnie, jako oprawy wydawnicze dla luksusowych edycji wydawanych z przeznaczeniem na prezenty lub salonowe gadżety. Same książki były bogato ilustrowane, drukowane w technice chromolitografii w stylu historyzującym, głównie średniowiecznym. Także dekorację opraw stylizowano na średniowieczne, klasztorne woluminy ('monastic style'). Z produkcją opraw z  papier-mâché obok firmy Jackson & Sons związana jest postać edytora, ilustratora i projektanta  Henrego Noel Humphreysa, introligatornie J. & R. Leighton oraz J. Hayday'a. Oprawy uzyskały edycje Biblii, dzieł Szekspira, ''The Parables of Our Lord'', ''The Coinage of the British Empire'', ''The History of Writing'', ''The Miracles of Our Lord'', ''A record of the Black Prince''.
+
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
  
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 +
[[Otwarty grzbiet]] <br>
 +
[[Szycie ściegiem na sztych]] <br>
 
   
 
   
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
File:9638.JPG|Futerał z drezdeńskiego muzeum Grüne Gewölbe.
+
File:Img630.jpg|Szycie bloku w oprawie japońskiej
File:IMG 9488.JPG|Bogato złocony futerał ze zbiorów Grüne Gewölbe.
+
File:9638.JPG|Oprawy japońskie
File:Szekspir przód.jpg|Oprawa H.N. Humphrey, Sentiments and similes of William Shakespeare, 1851. Fot. Ewa Gumańska
+
File:Szekspir tył.jpg|Oprawa H.N. Humphrey, Sentiments and similes of William Shakespeare, 1851. Fot. Ewa Gumańska
+
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
  
# G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 85.
+
# Japanese sewing w: Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt1913.html
# B. Middleton, A history of english craft bookbinding technique, London 1978, s. 138-139.
+
# Jan Hybner, Čínská kapsová vazba, w: Sborník XVIII. mezinárodní seminář Společenstva českých knihařů,  Benešov 2014, s. 32-36.
# R. McLean, Victorian publishers' book-bindings in paper, London 1983, s. 12-14.
+
# https://en.wikipedia.org/wiki/Papier-m%C3%A2ch%C3%A9
+
# http://www.libraryasincubatorproject.org/?p=9177
+
 
+
 
+
 
----
 
----
 
Autor: '''E.P.'''
 
Autor: '''E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 20:01, 21 kwi 2022

Japońskie oprawy

(chińskie oprawy) (ang. Japanese bindings, Japanese stab bindings, Japanese side stitch bindings, fr. reliures japonaises, reliures chinoises)

Dalekowschodnia technika introligatorska, opracowana w rzeczywistości w Chinach, odmienna od introligatorstwa kręgu kultury śródziemnomorskiej.

Inaczej przebiegało tworzenie bloku książki. Papier był dość przesiąkliwy, dlatego zapisywano go lub zadrukowywano jednostronnie. Formowanie kart polegało na złożeniu czystą stroną do środka, a karty układano falcem (załamaniem grzbietowym) od żłobka, natomiast od strony grzbietowej znajdowały się krawędzie. Okładkę stanowiła analogicznie załamana karta papieru, często barwnego. Okładki twarde, tekturowe były sporządzane z dwóch kawałków tektury: głównej okładzinówki węższej nieco od bloku oraz wąskiego paska, odsuniętych od siebie o kilka milimetrów i oklejonych materiałem obleczeniowym oraz wyklejką.

Karty wraz z okładką łączono szyciem ściegiem na sztych, nić przechodziła przez otwory znajdujące się w pewnej odległości od grzbietu, a dodatkowo oplatała grzbiet. Współczesne realizacje artystyczne koncentrują się na różnych rodzajach dekoracyjnego oplotu.

Przed przeszyciem książki nicią blok (bez okładek) mógł być wstępnie połączony na sztych. Przez otwory w grzbiecie przeciągano cienki papierowy rulonik, który stabilizował blok podczas ostatecznego szycia. Dodatkowym elementem było oklejenie obu skrajów grzbietu bloku barwnym papierem lub płótnem jeszcze przed uszyciem książki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Otwarty grzbiet
Szycie ściegiem na sztych

Grafika

Przypisy

  1. Japanese sewing w: Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt1913.html
  2. Jan Hybner, Čínská kapsová vazba, w: Sborník XVIII. mezinárodní seminář Společenstva českých knihařů, Benešov 2014, s. 32-36.

Autor: E.P.