Kratka ornamentalna: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 21:57, 6 cze 2021

Kratka ornamentalna

(ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale)

• Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich.

• Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach.

• Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Czteroliść
Czteropłatek
Gwiazda
Kratka regencyjna
Plecionka
Pręcik
Rombowy wzór
Rozeta

Grafika

• 

  Krata sakramentarium w kościele św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg: Kopydłowski 1958

• 

  Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, ok. 1500 r.

• 

  Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, pocz. XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna na oprawie renesansowej, płn. Włochy, kon. XV w.

• 

  Kratka ornamentalna z czteroliśćmi na oprawie renesansowej, 1 ćw. XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna jako dekoracja kompartymentów grzbietu oprawy renesansowej, XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna z czteropłatkami jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w.

• 

  Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy późnogotyckiej, kon. XV w.

• 

  Kratka ornamentalna w dekoracji grzbietu oprawy klasycystycznej, 4 ćw. XVIII w.

• 

  Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy empirowej, pocz. XIX w., fot. wg: Im Zeichen von Anker...2005

Przypisy

1. Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93;
2. Nuska 1964, il. 16-17h-ch;
3. Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236;
4. Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30;
5. Pospieszna 2013, nr kat. 155-158;
6. Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20.

Autor: A.W.