Muszla: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(→Grafika) |
|||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach: | W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach: | ||
| − | * 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. | + | * 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540). |
* 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe. | * 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe. | ||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
# Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99; | # Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99; | ||
# Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.; | # Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.; | ||
| + | # Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.; | ||
# Macchi F. i L. 2002, s. 86; | # Macchi F. i L. 2002, s. 86; | ||
# Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68; | # Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68; | ||
Aktualna wersja na dzień 21:49, 1 paź 2021
Spis treści
Muszla
(ang. shell; fr. coquillage, niem. Muschel)
W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach:
- 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540).
- 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Edicula
Palmeta
Regencyjne oprawy
Rocaille
Rokokowe oprawy
Grafika
Zapięcia w formie muszli na oprawie północnowłoskiej z 4 ćw. XV w., BUMK Toruń, fot. A. Wagner
Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner
Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke
Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl
Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012
Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998
Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy koronkowej, XVIII w., fot. wg Bologna 1998
Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy plakietowej Almanach Royale, XVIII w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
Motyw muszli w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej, 1764 r., fot. wg: Sotheby's
Przypisy
- De Marinis 1960, t. I, tabl. XVII, XC;
- Carvin 1988, il. C.337;
- Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99;
- Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.;
- Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.;
- Macchi F. i L. 2002, s. 86;
- Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68;
- Adler 2010, il. 6-07a-b.
Autor: A.W.
