Muszla: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Grafika)
 
(Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika)
Linia 4: Linia 4:
 
W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach:
 
W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach:
  
−
* 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich.  
+
* 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540).     
 
* 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe.
 
* 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe.
  
Linia 21: Linia 21:
 
Plik:Muszla, Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie JD, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner.jpg | Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner
 
Plik:Muszla, Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie JD, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner.jpg | Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner
 
Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fpt. wg Meisterwerke der Heraldii.jpg | Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke
 
Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fpt. wg Meisterwerke der Heraldii.jpg | Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke
 +
Plik:Muszla, Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzartMNK, POLONA.jpg | Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl
 
Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg Moreno Gallego 2012.jpg | Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012
 
Plik:Muszla, Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg Moreno Gallego 2012.jpg | Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012
 
Plik:Muszla, Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998.jpg | Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998
 
Plik:Muszla, Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998.jpg | Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998
Linia 34: Linia 35:
 
# Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99;  
 
# Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99;  
 
# Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.;  
 
# Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.;  
 +
# Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.;
 
# Macchi F. i L. 2002, s. 86;  
 
# Macchi F. i L. 2002, s. 86;  
 
# Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68;  
 
# Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68;  

Aktualna wersja na dzień 21:49, 1 paź 2021

Muszla

(ang. shell; fr. coquillage, niem. Muschel)

W zdobnictwie introligatorskim: motyw naśladujący lub inspirowany m. mięczaków. Występuje w dwóch zasadniczych odmianach:

  • 1) muszla św. Jakuba (muszla pielgrzymia) o zaokrąglonym kształcie, z wachlarzowo rozchodzącymi się żeberkowaniami. Widnieje na oprawach renesansowych we Włoszech i Hiszpanii (XV-XVI w.), jako wyciski z tłoka rozmieszczone np. w narożach zwierciadła. W XV i XVI w. jej kształt nadawano też metalowym zapięciom na oprawach włoskich. Od 2 poł. XV w. do kon. XVIII w. motywy m. ukazywane w łańcuchu Orderu Świętego Michała na superekslibrisach francuskich królów i arystokracji. Jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela widnieje w superekslibrisach bpa Jana Dantyszka (ok. 1540).
  • 2) muszla dekoracyjna jako element większych kompozycji ornamentalnych. W zdobnictwie introligatorskim występuje od XVI w., szczególnie często na regencyjnych i rokokowych oprawach. Jej kształt jest zazwyczaj pochodną m. św. Jakuba oraz konchy przesklepiającej ediculę (regularny kształt, garby i rowki rozchodzące się symetrycznie z jednego punktu). W przypadku rocaille motyw ten ulega charakterystycznej asymetryzacji i wybujałości kształtu. Generalnie m. d. odznaczają się wielką rozmaitością form, dopasowanych do otaczających motywów floralnych, geometrycznych itp. Z tego względu często jest podobna do palmety, od której różni się przeważnie zwartością konturu i zgeometryzowaniem. Jednakże w praktyce badawczej tegumentologa rozstrzygnięcie, czy na oprawie widnieje motyw muszli czy palmety bywa kłopotliwe.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Edicula
Palmeta
Regencyjne oprawy
Rocaille
Rokokowe oprawy

Grafika

  • Zapięcia w formie muszli na oprawie północnowłoskiej z 4 ćw. XV w., BUMK Toruń, fot. A. Wagner

  • Muszla jako oznaka pielgrzymki do Santiago da Compostela w superekslibrisie bpa Jana Dantyszka, 1539, BWSD Hosianum, Olsztyn, fot. A. Wagner

  • Motyw muszli w dekoracji złotniczej oprawy manierystycznej, Cornelius Vorwend, Królewiec, 1555, fot. wg: Heraldische Meisterwerke

  • Muszle na łańcuchu Orderu św. Michała w superekslibrisie francuskim z XVI w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl

  • Motyw muszli w dekoracji włoskiej oprawy rokokowej, XVIII w., fot. wg: Moreno Gallego 2012

  • Motywy muszli w narożach dekoracji okładziny na oprawie włoskiej, XVIII w., wg Bologna 1998

  • Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy koronkowej, XVIII w., fot. wg Bologna 1998

  • Motywy muszli w dekoracji francuskiej oprawy plakietowej Almanach Royale, XVIII w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner

  • Motyw muszli w dekoracji angielskiej oprawy klasycystycznej, 1764 r., fot. wg: Sotheby's

Przypisy

  1. De Marinis 1960, t. I, tabl. XVII, XC;
  2. Carvin 1988, il. C.337;
  3. Nixon, Foot 1992, tabl. 94, 98-99;
  4. Bologna 1998, s. 132, 134, 150 i in.;
  5. Laffitte, Le Bars 1999, nr kat./il. 4a-8, 19-20, 28-32a i in.;
  6. Macchi F. i L. 2002, s. 86;
  7. Miriello 2008, nr kat./il. 46, 68;
  8. Adler 2010, il. 6-07a-b.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Muszla&oldid=15972”