Obwoluta: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 10:58, 24 cze 2020

Obwoluta

(łac. obvolvo – okrywam, niem. Schutzumschlag, Buchumschlag)

Ochronna "koszulka" nakładana na książkę, nie połączona trwale z kodeksem. Jej celem jest ochrona oprawy lub książki jako całości. Współczesne obwoluty wydawnicze mają też funkcję zdobniczą i reklamową. Obwolutę mogą mieć zarówno oprawy twarde, jak i miękkie. Na przestrzeni czasu obwoluty przyjmowały różną formę i były sporządzane z różnych materiałów.

Obwoluta ochronna

Stosowana do zabezpieczania opraw książek przed zniszczeniem. Obwoluty ochronne wykonywane z papieru (tzw. okładanie książek) były dawniej powszechne zarówno w bibliotekach jak i w zastosowaniu prywatnym (książki szkolne, zeszyty, księgi biurowe itp.). Najczęściej stosowano szary papier pakowy. Współcześnie rzadziej stosuje się okładanie książek, okładanie ksiąg w papierowe obwoluty ochronne praktykowane jest w księgozbiorach zabytkowych i archiwach. Niektóre biblioteki publiczne okładają książki w obwoluty z folii z polichlorku winylu (PCV) lub polietylenu, lub też stosują samoprzylepną folię PCV.

Obwoluty sporządzano na dwa sposoby, albo miały one skrzydełka ze wszystkich stron, albo też na krawędziach wykonywano rodzaj kieszonki, w którą wsuwano okładki.

Historycznie obwoluty sporządzano także z innych materiałów. Zdarzały się obwoluty płócienne, zszywane. W XIX wieku wykonywano ozdobne obwoluty służące do ochrony okładki podczas lektury. Wykonywano je np. z wytłaczanej skóry lub z tkanin, w tym kosztownych materii lub tkanin ozdabianych haftem.

Obwoluta tymczasowa (zabezpieczająca)

Prowizoryczna ochrona luźnych, nieoprawionych bloków, zbiorów kart lub dokumentów. Stosowana była już w kodeksach średniowiecznych jako tymczasowe zabezpieczenie bloków, najczęściej wykorzystywano w tym celu pergamin (także wtórnie). Obecnie jest to najczęściej arkusz papieru lub kartonu, w którym jak w tece, umieszcza się blok książki. Czasami dla dodatkowego zabezpieczenia przed zagubieniem zawartości całość obwiązywano sznurkiem lub nasuwano papierową opaskę.

Obwoluta wydawnicza

Jednolita dla całego nakładu ochrona okładki, pełniąca także funkcję reklamową. Obwoluta wydawnicza jest równa wysokości okładek, ale znacznie od niej szersza o tzw. skrzydełka (zakładki), które zagina się do wnętrza okładek. Obwoluty wykonuje się z grubszego papieru, choć zdarzały się także obwoluty ochronne z cienkiej bibułki, celofanu oraz folii z politereftalanu winylu (PET).

Obwoluty wydawnicze zwykle zawierają tytulaturę, nazwisko autora, czasem nazwę i sygnet wydawnictwa. Na skrzydełkach oraz na tylnej stronie obwoluty mogą znajdować się teksty informujące o dziele i autorze oraz materiały reklamowe, zarówno dotyczące książki, autora jak i firmy wydawniczej i jej innych publikacji.

Pierwotnie obwoluty traktowano jako obiekt tymczasowy, przeznaczony do usunięcia, jednak z czasem przejęły one z ozdobnych okładek wydawniczych funkcję reklamową, a skryte pod nimi okładki mają skromną, funkcjonalną szatę dekoracyjną. Obwoluty często są kolorowe, ilustrowane, wykonane według projektu grafika.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny

Grafika

• 

  Obrazek 1

Przypisy

1. Dunin J., Wstęp do edytorstwa, Łódź 2003.
2. Dunin, Okładka i obwoluta
3. Rzewuski K., Księgoznawstwo, Warszawa 1987.
4. Wiankowska-Ładyga Z., Porządek książki,"Wydawca" 1998.
5. Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo, Ossolineum 1986.
6. Tomaszewski J., Oprawy haftowane i tekstylne

Obwoluta (łac. obvolvo – okrywam)

Definicja

• 1. Ochronna "koszulka" nakładana na książkę, aby chronić cenną oprawę.
• 2. Współcześnie bardzo ozdobna (kolorowa) "koszulka" nakładana na książkę, aby ukryć pod nią bezbarwność i brak walorów dekoracyjnych okładki.

Historia

Obwoluta na przestrzeni czasu przyjmowała różną formę, najczęściej jednak miała funkcję ochronną względem całego kodeksu (bloku wraz z oprawą). Nie jest połączona trwale z kodeksem i jest to cecha charakterystyczna obwoluty. Obwolutę mogą mieć zarówno oprawy twarde, jak i miękkie. Można wyróżnić trzy rodzaje obwolut:

• 1. O. ochronna – stosowana w bibliotekach i archiwach do zabezpieczania oprawy książek. Obecnie jest to papier, folia poliestrowa. Spełnia role ochronną w stosunku do całej książki.
• 2. O. tymczasowa – prowizoryczna ochrona luźnych, nie oprawionych bloków. Stosowana była już w kodeksach średniowiecznych jako tymczasowe zabezpieczenie bloków, najczęściej wykorzystywano w tym celu pergamin, także wtórnie. Obecnie jest to najczęściej arkusz papieru lub karton, wewnątrz którego umieszcza się blok książki. Spełnia względem niego rolę ochronną.
• 3. O. wydawnicza – popularna współcześnie, spełnia także rolę reklamową, dlatego jest często kolorowa, wykonana wg projektu grafika. Jest równa wysokości okładek, ale znacznie od niej szersza o tzw. skrzydełka (zakładki), które zagina się do wewnątrz okładek. Na tej obwolucie drukuje się często tytuł dzieła, imię i nazwisko autora. Na skrzydełkach drukuje się zazwyczaj teksty reklamowe dotyczące książki, podaje charakterystykę twórczości autora, spis jego dzieł lub spis pokrewnych książek wydawnictwa. Drukuje się ją często na grubszym papierze. Spełnia rolę ochronną, zdobniczą i reklamową w stosunku do całej książki.

Zawartość obwoluty

Na pierwszej stronie można powtórzyć dowolną liczbę elementów kolumny tytułowej. Grzbiet obwoluty powinien zawierać takie same elementy, jak grzbiet okładki. skrzydełka i czwarta strona to miejsce na różne informacje. Na przykład na przednim skrzydełku można zamieścić informację o autorze (wraz z fotografią), a na tylnym skrzydełku notkę o książce lub o innych książkach publikowanych np. z tej serii, przez wydawnictwo. Czwartą stronę obwoluty można wykorzystać do zamieszczenia obszerniejszych informacji o książce.

Przypisy

1. Dunin J., Wstęp do edytorstwa, Łódź 2003.
2. Rzewuski K., Księgoznawstwo, Warszawa 1987.
3. Wiankowska-Ładyga Z., Porządek książki,"Wydawca" 1998.
4. Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo, Ossolineum 1986.

Autor: M.P.G.