Luksusowe oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
(→Przypisy) |
|||
| (Nie pokazano 1 pośredniej wersji utworzonej przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
Termin odnoszący się do opraw, których wyróżnikami są: wysoka jakość materiałów i technika wykonania, skutkujące dużą wartością materialną, a tym samym przeznaczeniem i dostępnością tylko dla najzamożniejszych grup użytkowników. W praktyce nazewniczej generalnie nie obejmuje on najdawniejszych liturgicznych ksiąg opraw (np. sakramentarze, chorałowe księgi), których kosztowność w sferze materiałowej i technicznej ma charakter głęboko religijny. Jest zaś uzasadnione wobec modlitewników opraw, których ekskluzywność stanowiła manifestację pozycji społecznej (w tym finansowej) ich właścicieli. Mianem tym określa się też oprawy ksiąg liturgicznych z XIX-XXI w. (a nawet całego okresu nowożytnego), kunsztownie wykonanych przez wiodące pracownie introligatorskie. | Termin odnoszący się do opraw, których wyróżnikami są: wysoka jakość materiałów i technika wykonania, skutkujące dużą wartością materialną, a tym samym przeznaczeniem i dostępnością tylko dla najzamożniejszych grup użytkowników. W praktyce nazewniczej generalnie nie obejmuje on najdawniejszych liturgicznych ksiąg opraw (np. sakramentarze, chorałowe księgi), których kosztowność w sferze materiałowej i technicznej ma charakter głęboko religijny. Jest zaś uzasadnione wobec modlitewników opraw, których ekskluzywność stanowiła manifestację pozycji społecznej (w tym finansowej) ich właścicieli. Mianem tym określa się też oprawy ksiąg liturgicznych z XIX-XXI w. (a nawet całego okresu nowożytnego), kunsztownie wykonanych przez wiodące pracownie introligatorskie. | ||
| − | Najdawniejsze, średniowieczne l. o. oblekano kosztownymi tkaninami, które wzbogacano złotniczymi okuciami i zapięciami, nierzadko wykonanymi w szczególnie pracochłonnych technikach (np. emaliowania, filigranu). Na szczycie luksusowości sytuowały się zaś złotnicze, w tym srebrne oprawy, których okładziny pokrywano blachami z kruszcu, poddanymi rozmaitym technikom obróbki (np. repusowanie, grawerowanie). W miarę rozwoju wyrafinowanych technik zdobniczych w introligatorstwie luksusowy charakter nabywały też oprawy skórzane, min. z nadzwyczaj bogatą dekoracją złoconą okładzin i grzbietu oraz złoconymi i malowanymi brzegami kart. Znamieniem luksusu był też użyty gatunek skóry, jak safian i marokin, co odzwierciadlało się m.in. w jej szlachetnej fakturze. Refleksem kultury nowożytnych gabinetów sztuki i osobliwości przyrodniczych było wprowadzanie do opraw egzotycznych materiałów, jak zamorskie kamienie szlachetne, szylkret i masa perłowa. Tendencja do uszlachetniania opraw rzadkimi i kosztownymi materiałami przetrwała do XIX-XXI w., owocując np. medalionami z mozaiką kamienną (tzw. ''pietra dura'') i kameryzowaniem okładzin. Ponadto rozwijały się techniki artystycznego opracowania okładzin (lakowe oprawy) i brzegów kart, jak ''fore-edge painting''. Jednakże pod wpływem przemysłowej produkcji efektownych – bogato złoconych, zdobionych dużoformatowymi plakietami – opraw zaczęła zacierać się granica między oprawą luksusową, a jej relatywnie tanią imitacją. Niezależnie od tego, przez cały czas powstawały oprawy na specjalne zamówienie dla najbogatszej i artystycznie wyrobionej klienteli, owocując arcydziełami formy i techniki wśród historyzujących, secesyjnych czy też ''art déco'' opraw. Zapotrzebowanie na dzieła tej kategorii np. o charakterze okolicznościowym (podarki dyplomatyczne, ekskluzywne upominki itp.) zaspokajają do dziś niektóre pracownie introligatorskie. | + | Najdawniejsze, średniowieczne l. o. oblekano kosztownymi tkaninami, które wzbogacano złotniczymi okuciami i zapięciami, nierzadko wykonanymi w szczególnie pracochłonnych technikach (np. emaliowania, filigranu). Na szczycie luksusowości sytuowały się zaś złotnicze, w tym srebrne oprawy, których okładziny pokrywano blachami z kruszcu, poddanymi rozmaitym technikom obróbki (np. repusowanie, grawerowanie). W miarę rozwoju wyrafinowanych technik zdobniczych w introligatorstwie luksusowy charakter nabywały też oprawy skórzane, min. z nadzwyczaj bogatą dekoracją złoconą okładzin i grzbietu oraz złoconymi i malowanymi brzegami kart. Znamieniem luksusu był też użyty gatunek skóry, jak safian i marokin, co odzwierciadlało się m.in. w jej szlachetnej fakturze. Refleksem kultury nowożytnych gabinetów sztuki i osobliwości przyrodniczych było wprowadzanie do opraw egzotycznych materiałów, jak zamorskie kamienie szlachetne, szylkret i masa perłowa. Tendencja do uszlachetniania opraw rzadkimi i kosztownymi materiałami przetrwała do XIX-XXI w., owocując np. medalionami z mozaiką kamienną (tzw. ''pietra dura'') i kameryzowaniem okładzin. Ponadto rozwijały się techniki artystycznego opracowania okładzin (lakowe oprawy, intarsja) i brzegów kart, jak ''fore-edge painting''. Jednakże pod wpływem przemysłowej produkcji efektownych – bogato złoconych, zdobionych dużoformatowymi plakietami – opraw zaczęła zacierać się granica między oprawą luksusową, a jej relatywnie tanią imitacją. Niezależnie od tego, przez cały czas powstawały oprawy na specjalne zamówienie dla najbogatszej i artystycznie wyrobionej klienteli, owocując arcydziełami formy i techniki wśród historyzujących, secesyjnych czy też ''art déco'' opraw. Zapotrzebowanie na dzieła tej kategorii np. o charakterze okolicznościowym (podarki dyplomatyczne, ekskluzywne upominki itp.) zaspokajają do dziś niektóre pracownie introligatorskie. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Intarsja]] <br> | ||
[[Kameryzowanie]] <br> | [[Kameryzowanie]] <br> | ||
[[Lakowe oprawy]] <br> | [[Lakowe oprawy]] <br> | ||
| Linia 28: | Linia 29: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # | + | # Ogonowska 1993, il. 38-39, 41 i in.; |
| + | # Krzemiński, Tuchołka-Włodarska 1996; | ||
| + | # Coron, Lefèvre 1995; | ||
| + | # Georgii 2000, s. 141-167; | ||
| + | # Peyré, Fletcher 2007; | ||
| + | # Tomaszewski 2013, I-II. | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 17:57, 3 lip 2022
(także: ekskluzywne oprawy)
Termin odnoszący się do opraw, których wyróżnikami są: wysoka jakość materiałów i technika wykonania, skutkujące dużą wartością materialną, a tym samym przeznaczeniem i dostępnością tylko dla najzamożniejszych grup użytkowników. W praktyce nazewniczej generalnie nie obejmuje on najdawniejszych liturgicznych ksiąg opraw (np. sakramentarze, chorałowe księgi), których kosztowność w sferze materiałowej i technicznej ma charakter głęboko religijny. Jest zaś uzasadnione wobec modlitewników opraw, których ekskluzywność stanowiła manifestację pozycji społecznej (w tym finansowej) ich właścicieli. Mianem tym określa się też oprawy ksiąg liturgicznych z XIX-XXI w. (a nawet całego okresu nowożytnego), kunsztownie wykonanych przez wiodące pracownie introligatorskie.
Najdawniejsze, średniowieczne l. o. oblekano kosztownymi tkaninami, które wzbogacano złotniczymi okuciami i zapięciami, nierzadko wykonanymi w szczególnie pracochłonnych technikach (np. emaliowania, filigranu). Na szczycie luksusowości sytuowały się zaś złotnicze, w tym srebrne oprawy, których okładziny pokrywano blachami z kruszcu, poddanymi rozmaitym technikom obróbki (np. repusowanie, grawerowanie). W miarę rozwoju wyrafinowanych technik zdobniczych w introligatorstwie luksusowy charakter nabywały też oprawy skórzane, min. z nadzwyczaj bogatą dekoracją złoconą okładzin i grzbietu oraz złoconymi i malowanymi brzegami kart. Znamieniem luksusu był też użyty gatunek skóry, jak safian i marokin, co odzwierciadlało się m.in. w jej szlachetnej fakturze. Refleksem kultury nowożytnych gabinetów sztuki i osobliwości przyrodniczych było wprowadzanie do opraw egzotycznych materiałów, jak zamorskie kamienie szlachetne, szylkret i masa perłowa. Tendencja do uszlachetniania opraw rzadkimi i kosztownymi materiałami przetrwała do XIX-XXI w., owocując np. medalionami z mozaiką kamienną (tzw. pietra dura) i kameryzowaniem okładzin. Ponadto rozwijały się techniki artystycznego opracowania okładzin (lakowe oprawy, intarsja) i brzegów kart, jak fore-edge painting. Jednakże pod wpływem przemysłowej produkcji efektownych – bogato złoconych, zdobionych dużoformatowymi plakietami – opraw zaczęła zacierać się granica między oprawą luksusową, a jej relatywnie tanią imitacją. Niezależnie od tego, przez cały czas powstawały oprawy na specjalne zamówienie dla najbogatszej i artystycznie wyrobionej klienteli, owocując arcydziełami formy i techniki wśród historyzujących, secesyjnych czy też art déco opraw. Zapotrzebowanie na dzieła tej kategorii np. o charakterze okolicznościowym (podarki dyplomatyczne, ekskluzywne upominki itp.) zaspokajają do dziś niektóre pracownie introligatorskie.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Intarsja
Kameryzowanie
Lakowe oprawy
Liturgicznych ksiąg oprawy
Masa perłowa
Modlitewników oprawy
Szylkretowe oprawy
Tekstylne oprawy
Zdobienie krawędzi
Złotnicze oprawy
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Ogonowska 1993, il. 38-39, 41 i in.;
- Krzemiński, Tuchołka-Włodarska 1996;
- Coron, Lefèvre 1995;
- Georgii 2000, s. 141-167;
- Peyré, Fletcher 2007;
- Tomaszewski 2013, I-II.
Autor: A.W.
