Łańcuchowe oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "===Łańcuchowe oprawy=== ==Zobacz też== Indeks alfabetyczny <br> ==Grafika== <gallery> File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 </gallery> ==Przypisy== # ----...") |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | Określenie powiązane z tzw. księgami łańcuchowymi (z łac. ''libri catenati''), których oprawy zaopatrzone są w łańcuch (zazwyczaj długi na kilkadziesiąt cm) połączony ze strukturą mebla pulpitowego. Rozwiązanie to miało na celu zapobieżenie przemieszczaniu w obrębie biblioteki, a zwłaszcza zabieraniu z niej, takich ksiąg. Biblioteki pulpitowe pojawiły się w XIII w. na uniwersytetach, a następnie w ''librariach'' klasztornych i kościelnych. W zależności od formy mebli (pulpity jednostronne i dwustronne, z półkami na książki – lub bez nich – ulokowanymi nad lub pod pulpitem) łańcuchy montowano przy górnej lub dolnej krawędzi tylnej okładziny (sporadycznie w innym miejscu, np. przy zewnętrznej krawędzi okładziny). Zróżnicowana była też forma żelaznego uszka, którego przybijano jednym bądź dwoma gwoździami do deski oprawy i połączonego z pierwszym ogniwem łańcucha. Wraz z upowszechnianiem się książki (w tym zwłaszcza relatywnie tanich druków) w XVI w., co wymagało przeorganizowania wnętrz bibliotecznych, zaczęto rezygnować z pulpitów na rzecz szaf i regałów. Przez całe stulecie zdarzały się jednak przypadki zamawiania łańcuchów do nowo nabywanych – cenniejszych i większych – ksiąg w oprawach z desek (np. u schyłku XVI w. w Bibliotece Akademii Krakowskiej). Najdłużej, jak można przypuszczać, zaopatrywano w łańcuchy niektóre księgi chorałowe w klasztorach. Tam, gdzie księgi demontowano z pulpitów i przenoszono na nowe meble, zazwyczaj pozbywano je łańcuchów (wraz z uszkami lub bez nich – by nie ryzykować uszkodzeniem opraw). | |
| + | |||
| + | W konsekwencji do dziś zachował się nikły procent kompletnych ł. o.; znacznie częściej spotyka się oprawy z pozostawionym uszkiem, najczęściej zaś – ze śladami po nim. Przetrwały też bardzo nieliczne biblioteki pulpitowe z XV-XVI w., np. biblioteka katedralna w Lincoln (2 ćw. XV w.), biblioteka katedralna w Hereford (XV-pocz. XVI w.), ''Biblioteca Malatestiana'' w Cesenie (poł. XV w.), biblioteka kościoła św. Walburga w Zupfen (Niderlandy, lata 60. XVI w.), czy arcydzieło architektury nowożytnej – ''Biblioteca Medicea Laurenziana'' we Florencji (wnętrze: 1524-1534, ukończona: 1571). | ||
| + | |||
| + | Na terenie dzisiejszej Polski najdłużej zachowała się biblioteka kościoła mariackiego w Złotoryi z kon. XV w., pomnażana o nowe druki przez cały XVI w., lecz rozebrana na pocz. XX w. (tamtejsze księgi z kompletnymi łańcuchami przetrwały w BN Warszawa i Bibliotece Polskiej w Paryżu). Podobne woluminy z XIII-kon. XVI w. spotkać można w każdej większej bibliotece naukowej lub kościelnej. | ||
| Linia 6: | Linia 10: | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Łańcuch]] <br> | ||
| + | [[Okucia]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
Wersja z 23:30, 30 cze 2022
Określenie powiązane z tzw. księgami łańcuchowymi (z łac. libri catenati), których oprawy zaopatrzone są w łańcuch (zazwyczaj długi na kilkadziesiąt cm) połączony ze strukturą mebla pulpitowego. Rozwiązanie to miało na celu zapobieżenie przemieszczaniu w obrębie biblioteki, a zwłaszcza zabieraniu z niej, takich ksiąg. Biblioteki pulpitowe pojawiły się w XIII w. na uniwersytetach, a następnie w librariach klasztornych i kościelnych. W zależności od formy mebli (pulpity jednostronne i dwustronne, z półkami na książki – lub bez nich – ulokowanymi nad lub pod pulpitem) łańcuchy montowano przy górnej lub dolnej krawędzi tylnej okładziny (sporadycznie w innym miejscu, np. przy zewnętrznej krawędzi okładziny). Zróżnicowana była też forma żelaznego uszka, którego przybijano jednym bądź dwoma gwoździami do deski oprawy i połączonego z pierwszym ogniwem łańcucha. Wraz z upowszechnianiem się książki (w tym zwłaszcza relatywnie tanich druków) w XVI w., co wymagało przeorganizowania wnętrz bibliotecznych, zaczęto rezygnować z pulpitów na rzecz szaf i regałów. Przez całe stulecie zdarzały się jednak przypadki zamawiania łańcuchów do nowo nabywanych – cenniejszych i większych – ksiąg w oprawach z desek (np. u schyłku XVI w. w Bibliotece Akademii Krakowskiej). Najdłużej, jak można przypuszczać, zaopatrywano w łańcuchy niektóre księgi chorałowe w klasztorach. Tam, gdzie księgi demontowano z pulpitów i przenoszono na nowe meble, zazwyczaj pozbywano je łańcuchów (wraz z uszkami lub bez nich – by nie ryzykować uszkodzeniem opraw).
W konsekwencji do dziś zachował się nikły procent kompletnych ł. o.; znacznie częściej spotyka się oprawy z pozostawionym uszkiem, najczęściej zaś – ze śladami po nim. Przetrwały też bardzo nieliczne biblioteki pulpitowe z XV-XVI w., np. biblioteka katedralna w Lincoln (2 ćw. XV w.), biblioteka katedralna w Hereford (XV-pocz. XVI w.), Biblioteca Malatestiana w Cesenie (poł. XV w.), biblioteka kościoła św. Walburga w Zupfen (Niderlandy, lata 60. XVI w.), czy arcydzieło architektury nowożytnej – Biblioteca Medicea Laurenziana we Florencji (wnętrze: 1524-1534, ukończona: 1571).
Na terenie dzisiejszej Polski najdłużej zachowała się biblioteka kościoła mariackiego w Złotoryi z kon. XV w., pomnażana o nowe druki przez cały XVI w., lecz rozebrana na pocz. XX w. (tamtejsze księgi z kompletnymi łańcuchami przetrwały w BN Warszawa i Bibliotece Polskiej w Paryżu). Podobne woluminy z XIII-kon. XVI w. spotkać można w każdej większej bibliotece naukowej lub kościelnej.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Łańcuch
Okucia
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
Autor: A.W.
