Tektura: Różnice pomiędzy wersjami
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(ang. paperboard; niem. Pappe) | (ang. paperboard; niem. Pappe) | ||
| − | Wytwór papierniczy o gramaturze powyżej 320 g/m². | + | Wytwór papierniczy o gramaturze powyżej 320 g/m². Zamiast gramatury częściej używa się grubości tektury wyrażonej w milimetrach. W przeszłości istniał odrębny sposób oznaczania rodzaju tektury. Była nią liczba arkuszy formatu B1, które składały się na 25-kilogramową paczkę, tj. od 15 sztuk (tektura ciężka) do 60 (tektura lekka). Ze względu na sposób wytwarzania rozróżnia się kilka rodzajów tektur. |
| + | |||
| + | Współcześnie tektura jest wytwarzana w papierni metodą osadzania na sicie włókien celulozowych, ma postać wstęgi lub arkuszy. Tektura jest wytwarzana z tanich, niskogatunkowych surowców, przede wszystkim ścieru drzewnego, makulatury, szmat, słomy, także innych surowców włóknistych i dodatków, m.in. włókien zwierzęcych (zmielona skóra, okrywa włosowa, odpady jedwabne). Tektura jest tworzywem wielowarstwowym, poszczególne warstwy mogą mieć różny skład. | ||
===Tektura klejona i prasowana=== | ===Tektura klejona i prasowana=== | ||
| − | Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą | + | Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą. Do niedawna (l. 50. XX w.) tekturę definiowano jako "bardzo gruby, sklejony kilkakrotnie i sprasowany papier". Tak rozumiana tektura pochodzi z krajów Orientu, gdzie już w średniowieczu stosowaną ją na okładzinówki kodeksów. Introligatorzy europejscy co najmniej od XV w. sami sporządzali sobie tekturę, a raczej papierową sklejkę z arkuszy niepotrzebnej makulatury (→kompaturka). Produkcja tektury odbywała się zatem w obrębie warsztatu introligatorskiego i długo nie przenosiła się do papierni, a gdy się to dokonało, to nie zaprzestano jej produkcji w introligatorniach. Ta dwutorowość zapoczątkowana w XVI/XVII w. dotrwała do 1. poł. XX w. |
===Tektura czerpana lub formowana=== | ===Tektura czerpana lub formowana=== | ||
| − | Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą | + | Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą od XVI/XVII w. Tekturnictwo, choć związane z papiernictwem wykazuje wyraźne odrębności. Różnice między papierem a tekturą wytwarzanymi metodą ręcznego czerpania tkwią w szeregu elementów: składzie surowców wyjściowych, procesie mielenia mas, konstrukcji sit, ilości arkuszy układanych pomiędzy suknami przy odwadnianiu. Ten rodzaj tektur, opierał się na najgorszych jakościowo surowcach włóknistych oraz zawierał do 25% wypełniaczy mineralnych (glina, kreda). Formy czerpalne były skonstruowane w sposób umożliwiający zatrzymanie i utworzenie wystarczająco grubej warstwy. Odmienny był także sposób odwadniania i suszenia uniemożliwiający "łamanie" się arkuszy. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ===Tektura zwijana ręczna=== | |
| − | + | Tektura produkowana metodą mechaniczną. Wprowadzenie w 1825 r. jednocylindrowej tekturówki spowodowało zaprzestanie wytwarzania tektur metodami rzemieślniczymi. Tektury były odtąd wytwarzane mechanicznie na tekturówkach przez nawinięcie wielu warstw masy na walec formatowy (stąd nazwa "tektura zwijana"). Następnie należało ręcznie przeciąć nożem uwarstwioną masę i zdjąć arkusz z walca (stąd nazwa "tektura ręczna"). | |
| − | + | ===Wykorzystanie tektur=== | |
| + | * Do prac introligatorskich wykorzystywana jest tektura lita, brązowa lub szara o grubości 0,5-3 [mm], wykonana głównie z makulatury (ang. binder's board, niem. Buchbinderdeckel). | ||
| + | * Do wykonywania passe-partout z widoczną głęboką fazą używana jest tektura biała, wykonana z brązowego ścieru drzewnego, a także tektury o różnym składzie. | ||
| − | + | * Do wyrobu opakowań wykorzystywana jest tektura falista (ang. corrugated board, corrugated fibreboard, niem. Wellpappe). | |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 36: | Linia 35: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Sarnecki K., Z dziejów wytwarzania tektury, w: Przegląd papierniczy 1976, s. 472 - . | + | # Sarnecki K., Z dziejów wytwarzania tektury, w: Przegląd papierniczy 1976, s. 472 - 474. |
# Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 284-287. | # Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 284-287. | ||
# Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 12-15. | # Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 12-15. | ||
| + | # Kołakowski Tadeusz, Zarys towaroznawstwa papieru i materiałów piśmiennych, Warszawa 1950, s. 31, 55. | ||
| + | # Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1954, s. 718 i in. | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B., E.P.''' |
Aktualna wersja na dzień 21:59, 9 maj 2022
Spis treści
Tektura
(ang. paperboard; niem. Pappe)
Wytwór papierniczy o gramaturze powyżej 320 g/m². Zamiast gramatury częściej używa się grubości tektury wyrażonej w milimetrach. W przeszłości istniał odrębny sposób oznaczania rodzaju tektury. Była nią liczba arkuszy formatu B1, które składały się na 25-kilogramową paczkę, tj. od 15 sztuk (tektura ciężka) do 60 (tektura lekka). Ze względu na sposób wytwarzania rozróżnia się kilka rodzajów tektur.
Współcześnie tektura jest wytwarzana w papierni metodą osadzania na sicie włókien celulozowych, ma postać wstęgi lub arkuszy. Tektura jest wytwarzana z tanich, niskogatunkowych surowców, przede wszystkim ścieru drzewnego, makulatury, szmat, słomy, także innych surowców włóknistych i dodatków, m.in. włókien zwierzęcych (zmielona skóra, okrywa włosowa, odpady jedwabne). Tektura jest tworzywem wielowarstwowym, poszczególne warstwy mogą mieć różny skład.
Tektura klejona i prasowana
Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą. Do niedawna (l. 50. XX w.) tekturę definiowano jako "bardzo gruby, sklejony kilkakrotnie i sprasowany papier". Tak rozumiana tektura pochodzi z krajów Orientu, gdzie już w średniowieczu stosowaną ją na okładzinówki kodeksów. Introligatorzy europejscy co najmniej od XV w. sami sporządzali sobie tekturę, a raczej papierową sklejkę z arkuszy niepotrzebnej makulatury (→kompaturka). Produkcja tektury odbywała się zatem w obrębie warsztatu introligatorskiego i długo nie przenosiła się do papierni, a gdy się to dokonało, to nie zaprzestano jej produkcji w introligatorniach. Ta dwutorowość zapoczątkowana w XVI/XVII w. dotrwała do 1. poł. XX w.
Tektura czerpana lub formowana
Tektura wytwarzana metodą rzemieślniczą od XVI/XVII w. Tekturnictwo, choć związane z papiernictwem wykazuje wyraźne odrębności. Różnice między papierem a tekturą wytwarzanymi metodą ręcznego czerpania tkwią w szeregu elementów: składzie surowców wyjściowych, procesie mielenia mas, konstrukcji sit, ilości arkuszy układanych pomiędzy suknami przy odwadnianiu. Ten rodzaj tektur, opierał się na najgorszych jakościowo surowcach włóknistych oraz zawierał do 25% wypełniaczy mineralnych (glina, kreda). Formy czerpalne były skonstruowane w sposób umożliwiający zatrzymanie i utworzenie wystarczająco grubej warstwy. Odmienny był także sposób odwadniania i suszenia uniemożliwiający "łamanie" się arkuszy.
Tektura zwijana ręczna
Tektura produkowana metodą mechaniczną. Wprowadzenie w 1825 r. jednocylindrowej tekturówki spowodowało zaprzestanie wytwarzania tektur metodami rzemieślniczymi. Tektury były odtąd wytwarzane mechanicznie na tekturówkach przez nawinięcie wielu warstw masy na walec formatowy (stąd nazwa "tektura zwijana"). Następnie należało ręcznie przeciąć nożem uwarstwioną masę i zdjąć arkusz z walca (stąd nazwa "tektura ręczna").
Wykorzystanie tektur
- Do prac introligatorskich wykorzystywana jest tektura lita, brązowa lub szara o grubości 0,5-3 [mm], wykonana głównie z makulatury (ang. binder's board, niem. Buchbinderdeckel).
- Do wykonywania passe-partout z widoczną głęboką fazą używana jest tektura biała, wykonana z brązowego ścieru drzewnego, a także tektury o różnym składzie.
- Do wyrobu opakowań wykorzystywana jest tektura falista (ang. corrugated board, corrugated fibreboard, niem. Wellpappe).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kompaturka
Preszpan
Makulatura w oprawach
Okładzinówka
Przypisy
- Sarnecki K., Z dziejów wytwarzania tektury, w: Przegląd papierniczy 1976, s. 472 - 474.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986, s. 284-287.
- Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 12-15.
- Kołakowski Tadeusz, Zarys towaroznawstwa papieru i materiałów piśmiennych, Warszawa 1950, s. 31, 55.
- Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1954, s. 718 i in.
Autor: M.P.B., E.P.
