Hełm: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "===Hełm=== Element wizerunku →herbu funkcjonujący od XIV w. jako symbol przynależności do stanu rycerskiego (jednak niekiedy stosowany też w herbach mieszczańsk...") |
(→Hełm) |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
===Hełm=== | ===Hełm=== | ||
| + | (ang. helmet; niem. Helm) | ||
| + | |||
| + | Element wizerunku herbu funkcjonujący od XIV w. jako symbol przynależności do stanu rycerskiego (jednak niekiedy stosowany też w herbach mieszczańskich). Kształt h. jako motywu heraldycznego zmieniał się wraz z ewolucją form uzbrojenia ochronnego. W najstarszych przedstawieniach (XIV-pocz. XV w.) występuje h. garnczkowy, w wizerunkach późnogotyckich (XV-pocz. XVI w.) dominuje przyłbica i tzw. „żabi pysk”, w renesansie i baroku (2 ćw. XVI-XVII w.) zostały one wyparte przez h. prętowy (turniejowy). Przejawem malejącego znaczenia h. w kulturze szlacheckiej XVIII-XIX w. było nadawanie mu w wizerunkach herbów fantazyjnych kształtów i nieproporcjonalnych rozmiarów względem tarczy bądź odwoływanie się do jego historycznych form. Zjawiska te odzwierciedlają się w dekoracjach opraw, w których h. występuje najczęściej jako znak własności, fundacji lub donacji księgi (superekslibris). Najczęściej motyw h. ukazywano wedle aktualnych kanonów heraldyki, jako osadzony na tarczy bądź kartuszu, w ujęciu na wprost, en trois quarts lub (najrzadziej) z boku. W herbach szlacheckich przeważnie integralnym elementem h. jest korona (generalnie nie występująca w herbach mieszczańskich) oraz przyczepione do niego labry. | ||
| − | |||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 14: | Linia 16: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | + | Plik:Hełm, Anachroniczna forma przyłbicy w typie psi pysk jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wielkopolska, XVI w..jpg | Anachroniczna forma przyłbicy w typie "żabi pysk" jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wielkopolska, XVI w. | |
| − | + | Plik:Hełm, Anachroniczna forma przyłbicy w typie psi pysk jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wlk. Ks. Litewskie, 1545.jpg | Anachroniczna forma przyłbicy w typie psi pysk jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wlk. Ks. Litewskie, 1545 | |
| + | Plik:Hełm prętowy w superekslibrisie z XVI w..jpg | Hełm prętowy w superekslibrisie z XVI w. | ||
| + | Plik:Hełm prętowy, Sprymitywizowana forma hełmu prętowego w superekslibrisie Piotra Kmity, XVI w..jpg | Sprymitywizowana forma hełmu prętowego w superekslibrisie Piotra Kmity, XVI w. | ||
| + | Plik:Hełm, Hełmy prętowe w superekslibrisie haftowanym Radziwiłłów.jpg | Hełmy prętowe w superekslibrisie haftowanym Radziwiłłów, po poł. XVI w. | ||
| + | |||
</gallery> | </gallery> | ||
| Linia 21: | Linia 27: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # | + | # Dudziński 1997, s. 25-27; |
| − | # | + | # Sipayłło 1988; |
| + | # Cubrzyńska-Leonarczyk 2001; | ||
| + | # Wagner 2016. | ||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 09:43, 8 kwi 2022
Spis treści
Hełm
(ang. helmet; niem. Helm)
Element wizerunku herbu funkcjonujący od XIV w. jako symbol przynależności do stanu rycerskiego (jednak niekiedy stosowany też w herbach mieszczańskich). Kształt h. jako motywu heraldycznego zmieniał się wraz z ewolucją form uzbrojenia ochronnego. W najstarszych przedstawieniach (XIV-pocz. XV w.) występuje h. garnczkowy, w wizerunkach późnogotyckich (XV-pocz. XVI w.) dominuje przyłbica i tzw. „żabi pysk”, w renesansie i baroku (2 ćw. XVI-XVII w.) zostały one wyparte przez h. prętowy (turniejowy). Przejawem malejącego znaczenia h. w kulturze szlacheckiej XVIII-XIX w. było nadawanie mu w wizerunkach herbów fantazyjnych kształtów i nieproporcjonalnych rozmiarów względem tarczy bądź odwoływanie się do jego historycznych form. Zjawiska te odzwierciedlają się w dekoracjach opraw, w których h. występuje najczęściej jako znak własności, fundacji lub donacji księgi (superekslibris). Najczęściej motyw h. ukazywano wedle aktualnych kanonów heraldyki, jako osadzony na tarczy bądź kartuszu, w ujęciu na wprost, en trois quarts lub (najrzadziej) z boku. W herbach szlacheckich przeważnie integralnym elementem h. jest korona (generalnie nie występująca w herbach mieszczańskich) oraz przyczepione do niego labry.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Herb
Klejnot
Korona rangowa
Labry
Superekslibris
Grafika
Anachroniczna forma przyłbicy w typie "żabi pysk" jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wielkopolska, XVI w.
Anachroniczna forma przyłbicy w typie psi pysk jako hełmu w herbie superekslibrisowym, Wlk. Ks. Litewskie, 1545
Hełm prętowy w superekslibrisie z XVI w.
Sprymitywizowana forma hełmu prętowego w superekslibrisie Piotra Kmity, XVI w.
Hełmy prętowe w superekslibrisie haftowanym Radziwiłłów, po poł. XVI w.
Przypisy
- Dudziński 1997, s. 25-27;
- Sipayłło 1988;
- Cubrzyńska-Leonarczyk 2001;
- Wagner 2016.
Autor: A.W.
