Fibula: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 20:51, 3 kwi 2022

Fibula

(ang. fibula, clasp, fr. fibule, agrafe, wł. graffa)

Termin pochodzenia łacińskiego stosowany głównie w archeologii na określenie zapięcia w typie broszki podobnego w działaniu do współczesnej agrafki (składa się z zaczepu i szpilki), wykonane z metalu (brązu, żelaza) F. służyły do spinania szat, na ramieniu lub pod brodą. Używane w Europie od późnej epoki brązu (około 1300 p.n.e.) aż do średniowiecza i zastępujące guziki. W przeszłości nazwą tą niewłaściwie obejmowano również wszystkie brosze, zapięcia i sprzączki do pasków, zapinki do włosów, a także zapięcia kodeksów. W przypadku zapięć kodeksów w przeszłości, a także w niektórych środowiskach i dzisiaj, nazwa stosowana w odniesieniu do niektórych typów zapięć, m.in. zapinek oczkowych, tj. do otworu wyciętego w metalowej płytce zaczepiającego się o bolec wystający na powierzchni lub krawędzi przedniej okładki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Zapięcia kodeksów
Zapięcia oczkowe

Grafika

• 

  il. 19. Przykład zapinki oczkowej, rękopis XIII/XIV w., Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)

• 

  il. 20. Przykład zapinki oczkowej, rękopis XV w., Biblioteka diecezjalna w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)

• 

  il. 21. Przykład zapinki oczkowej, rękopis XV w., Biblioteka diecezjalna w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)

• 

  il. 22. Przykład zapinki oczkowej, rękopis XV w., Biblioteka diecezjalna w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)

Przypisy

1. Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010, s. 9-14.
2. Darvill T., Concise dictionary of Archeology, Oxford 2008, s. 156.
3. Encyklopedia wiedzy o książce [red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski], Wrocław, 1971, szp. 2579-2580.
4. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 210.
5. Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, London & New York 2017, s. 81-83, 131-132, 166-169.

Autor: M.P.B.