Maureska: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Maureska: uzupełn. term. ang.) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Maureska== | ==Maureska== | ||
| − | + | (także: maureskowy ornament) | |
(ang. mauresque; fr. mauresque) | (ang. mauresque; fr. mauresque) | ||
| + | |||
| + | Ornament w formie silnie stylizowanej wici roślinnej o symetrycznym zakomponowaniu, szczelnie wypełniający ozdobioną powierzchnię. Jego geneza wiąże się z hellenistyczno-rzymską, realistyczną arabeską, która w sztuce islamu uległa znacznemu przekształceniu ku uabstrakcyjnionym formom o rytmicznym układzie. Typowa m. składa się z cienkich, stykających się i przecinających wici, z których wyodrębniają się spłaszczone listki, kwiaty i pączki o fantazyjnych, zaginających się kształtach. Na islamskich oprawach upowszechniona pod koniec średniowiecza. W 2 poł. XV w. przeniknęła do introligatorstwa włoskiego, m.in. na orientalizujące oprawy (jako wypełnienie centralnych medalionów i narożnych ćwierćmedalionów), oraz jako dekoracja zwierciadeł (np. ''mandorla stilizzata''). Cechy m., jak regularne zapełnienie wicią prostokąta zwierciadła i uabstrakcyjniona stylizacja elementów, noszą też złocone dekoracje opraw z różnych ośrodków włoskich XVI w. (w literaturze przeważnie określane jako arabeska bądź po prostu wić roślinna). Pod wpływem opraw włoskich, a niezależnie od nich również za sprawą wzorców graficznych (→wzorniki introligatorskie), m. przeniknęła do zdobnictwa opraw zaalpejskich. Do najwcześniejszych, italianizujących form m. należą dekoracje opraw krakowskich z 1 dekady XVI w. (np. niektóre dzieła dla Mikołaja Czepla). W późniejszych latach stanowiła stały element repertuaru formalnego wiodących pracowni krakowskich. Od pocz. lat 40. XVI w. pojawiała się na francuskich oprawach z kręgu Fontainebleau, stopniowo przekształcając się w bogate →kartuszowe kompozycje z maureskowo-wstęgowym ornamentem. Od ok. poł. XVI w. rozpowszechniona w całej Europie łacińskiej jako ornament wypełniający medaliony w typie ''pellegrino''. Na oprawach niemieckich niekiedy pojawiała się jako adaptacja wzorców graficznych np. Petera Flötnera. W 2 poł. XVI w. aż po pocz. XVII w. stosowana w licznych wariantach centralnych medalionów i narożnych ćwierćmedalionów na orientalizujących oprawach. Do ponownego spopularyzowania m. doszło dopiero w XIX-pocz. XX w. na historyzujących oprawach, przywołujących głównie szesnastowieczne dzieła niemieckie i francuskie. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Arabeska]] <br> | ||
| + | [[Islamskie oprawy]] <br> | ||
| + | [[Mandorla stilizzata]] <br> | ||
| + | [[Maureskowo-wstęgowy ornament]] <br> | ||
| + | [[Orientalizujące oprawy]] <br> | ||
| + | [[Pellegrino]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 14: | Linia 26: | ||
Plik:Maureska 6.jpg | Plik:Maureska 6.jpg | ||
Plik:Maureska 4.jpg | Plik:Maureska 4.jpg | ||
| + | |||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Krynicka 1956, tabl. 12, 17(23); | ||
| + | # EWOK 1971, szp. 1498; | ||
| + | # Słownik 1996, s. 252; | ||
| + | # Laffitte, Le Bars 1999, kat. 8a,b-9, 72-73; | ||
| + | # Hohl 2001, s. 12-14; | ||
| + | # Macchi F. i L. 2007, tabl. 9-11, 23-24, 69-70 i in.; | ||
| + | # Kłysz-Hackbarth 2014, s. 37-38; | ||
| + | # Wagner 2016 II, s. 58-60. | ||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 23:31, 20 mar 2022
Spis treści
Maureska
(także: maureskowy ornament) (ang. mauresque; fr. mauresque)
Ornament w formie silnie stylizowanej wici roślinnej o symetrycznym zakomponowaniu, szczelnie wypełniający ozdobioną powierzchnię. Jego geneza wiąże się z hellenistyczno-rzymską, realistyczną arabeską, która w sztuce islamu uległa znacznemu przekształceniu ku uabstrakcyjnionym formom o rytmicznym układzie. Typowa m. składa się z cienkich, stykających się i przecinających wici, z których wyodrębniają się spłaszczone listki, kwiaty i pączki o fantazyjnych, zaginających się kształtach. Na islamskich oprawach upowszechniona pod koniec średniowiecza. W 2 poł. XV w. przeniknęła do introligatorstwa włoskiego, m.in. na orientalizujące oprawy (jako wypełnienie centralnych medalionów i narożnych ćwierćmedalionów), oraz jako dekoracja zwierciadeł (np. mandorla stilizzata). Cechy m., jak regularne zapełnienie wicią prostokąta zwierciadła i uabstrakcyjniona stylizacja elementów, noszą też złocone dekoracje opraw z różnych ośrodków włoskich XVI w. (w literaturze przeważnie określane jako arabeska bądź po prostu wić roślinna). Pod wpływem opraw włoskich, a niezależnie od nich również za sprawą wzorców graficznych (→wzorniki introligatorskie), m. przeniknęła do zdobnictwa opraw zaalpejskich. Do najwcześniejszych, italianizujących form m. należą dekoracje opraw krakowskich z 1 dekady XVI w. (np. niektóre dzieła dla Mikołaja Czepla). W późniejszych latach stanowiła stały element repertuaru formalnego wiodących pracowni krakowskich. Od pocz. lat 40. XVI w. pojawiała się na francuskich oprawach z kręgu Fontainebleau, stopniowo przekształcając się w bogate →kartuszowe kompozycje z maureskowo-wstęgowym ornamentem. Od ok. poł. XVI w. rozpowszechniona w całej Europie łacińskiej jako ornament wypełniający medaliony w typie pellegrino. Na oprawach niemieckich niekiedy pojawiała się jako adaptacja wzorców graficznych np. Petera Flötnera. W 2 poł. XVI w. aż po pocz. XVII w. stosowana w licznych wariantach centralnych medalionów i narożnych ćwierćmedalionów na orientalizujących oprawach. Do ponownego spopularyzowania m. doszło dopiero w XIX-pocz. XX w. na historyzujących oprawach, przywołujących głównie szesnastowieczne dzieła niemieckie i francuskie.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Arabeska
Islamskie oprawy
Mandorla stilizzata
Maureskowo-wstęgowy ornament
Orientalizujące oprawy
Pellegrino
Grafika
Przypisy
- Krynicka 1956, tabl. 12, 17(23);
- EWOK 1971, szp. 1498;
- Słownik 1996, s. 252;
- Laffitte, Le Bars 1999, kat. 8a,b-9, 72-73;
- Hohl 2001, s. 12-14;
- Macchi F. i L. 2007, tabl. 9-11, 23-24, 69-70 i in.;
- Kłysz-Hackbarth 2014, s. 37-38;
- Wagner 2016 II, s. 58-60.
Autor: A.W.
