Papier: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 14: | Linia 14: | ||
Papier sporządzano ze szmat, które rozdrabniano mechanicznie przy pomocy ubijarek (stęp). Masę papierniczą ręcznie czerpano z kadzi sitem, a następnie odciskano i suszono. Następnie papier zaklejano klejem pochodzenia zwierzęcego (żelatyna). Dla identyfikacji wytwórcy na sicie naszywano znak, który w papierze odzwierciedlał się jako znak wodny (filigran). | Papier sporządzano ze szmat, które rozdrabniano mechanicznie przy pomocy ubijarek (stęp). Masę papierniczą ręcznie czerpano z kadzi sitem, a następnie odciskano i suszono. Następnie papier zaklejano klejem pochodzenia zwierzęcego (żelatyna). Dla identyfikacji wytwórcy na sicie naszywano znak, który w papierze odzwierciedlał się jako znak wodny (filigran). | ||
| − | Proces produkcji papieru uległ przyspieszeniu po wprowadzeniu około 1670 roku nowej maszyny tzw. „Holendra”. Maszyna umożliwiała mielenie surowca do postaci pulpy za pomocą noży umieszczonych w kadzi. W 1799 Nicholas-Louis Robert opatentował maszynę papierniczą, która w miejsce ręcznego czerpania pojedynczych arkuszy wytwarzała | + | Proces produkcji papieru uległ przyspieszeniu po wprowadzeniu około 1670 roku nowej maszyny tzw. „Holendra”. Maszyna umożliwiała mielenie surowca do postaci pulpy za pomocą noży umieszczonych w kadzi. W 1799 Nicholas-Louis Robert opatentował maszynę papierniczą, która w miejsce ręcznego czerpania pojedynczych arkuszy wytwarzała wstęgę papieru [tzw. papier sans fin]. Po kolejnych ulepszeniach, w l. 20. XIX w. rozpoczęto przemysłową produkcję papieru. |
| − | + | ===Niektóre (popularne) rodzaje papieru=== | |
| + | * Papier biblijny | ||
| + | * Papier ręcznie czerpany | ||
| + | * Papier japoński | ||
| + | * Papier maszynowy | ||
| + | * Papier rygałowy | ||
| + | * Papier welinowy | ||
| + | * Papier żeberkowy | ||
| + | * Pelur | ||
| − | + | ===Papier w introligatorstwie=== | |
| − | + | ||
| − | ===Papier | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | = | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
Papier jest podstawowym materiałem introligatorskim. Począwszy od epoki nowożytnej niemal wszystkie książki i czasopisma są drukowane na papierze, także wyroby galanteryjne, takie jak zeszyty, notesy i bloki są wykonane z papieru. | Papier jest podstawowym materiałem introligatorskim. Począwszy od epoki nowożytnej niemal wszystkie książki i czasopisma są drukowane na papierze, także wyroby galanteryjne, takie jak zeszyty, notesy i bloki są wykonane z papieru. | ||
| − | Papiery ręcznie czerpane mają chaotycznie ułożone włókna, | + | Papiery ręcznie czerpane mają chaotycznie ułożone włókna, choć mogą być one ukierunkowane, co jest zależne od techniki czerpania papieru. Poprzez poruszanie formą z lewa w prawo i z powrotem, czyli wzdłuż dłuższego boku formy, sprawia się że kierunek równoległy do dłuższego boku arkusza (tzw. kierunek wzdłużny) staje się kierunkiem uprzywilejowanego ułożenia włókien. Natomiast podczas produkcji papieru na długim sicie maszynowym włókna celulozy układają się wzdłuż biegu sita. W konsekwencji papiery maszynowe w kierunku wzdłużnym są bardziej wytrzymałe na zerwanie i zginanie oraz mają wyższą sztywność i chłonność liniową. Natomiast w kierunku prostopadłym do niego (poprzecznym) wyższe są wskaźniki oporu przedarcia, rozciągliwości, skurczu podczas suszenia i wydłużenia podczas namoczenia. Z tego powodu, by uniknąć deformacji (marszczenia się) rozciągniętego papieru, podczas oprawy zaleca się, aby kierunek elementów papierowych przybyszowych (karty przybyszowe wykelkowo-ochronne, tekturowe okładzinówki, papier obleczeniowy i in.) był zawsze równoległy do grzbietu książki. Papier, oprócz w/w elemntów, jest wykorzystywany przez introligatorów na obwoluty i cienkie okładki broszurowe. Z papieru wykonywane są także elementy konstrukcyjne takie, jak: scezury, paski naklejane na grzbiet, woreczki, kontry. Na karty przybyszowe wyklejkowo-ochronne stosowane są papiery drukowe, papiery szlachetne, żeberkowe lub bez żeberek, papiery ręcznie czerpane. Mają one naturalną barwę, zwykle zbliżoną do barwy papieru w bloku książki lub są od niego znacząco różniące się, stosowane są także papiery dekoracyjne. Papier przeznaczony na obleczenie okładki zwykle jest dekoracyjny. Dla zabezpieczenia przed ścieraniem bywa woskowany, lakierowany albo laminowany. Produkowane są także papiery z mieszaniny włókien celulozowych oraz syntetycznych: polioctanowych, polimetakrylowych, poliamidowych, poliestrowych. |
| − | + | ||
| − | Papier jest wykorzystywany | + | |
| − | + | ||
| − | Na | + | |
| − | + | ||
| − | Papier przeznaczony na obleczenie okładki zwykle jest | + | |
Papiery były także używane do oklejania różnych przedmiotów galanteryjnych (np. pudełka, futerały), zarówno z wierzchu jak i od środka. | Papiery były także używane do oklejania różnych przedmiotów galanteryjnych (np. pudełka, futerały), zarówno z wierzchu jak i od środka. | ||
| Linia 77: | Linia 36: | ||
[[Indeks alfabetyczny ]] <br> | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| − | + | ||
[[Całopapierowe oprawy]] <br> | [[Całopapierowe oprawy]] <br> | ||
| + | [[Gramatura papieru]] <br> | ||
| + | [[Karty przybyszowe]] <br> | ||
| + | [[Kierunek papieru]] <br> | ||
| + | [[Papier maszynowy]] <br> | ||
[[Papiery dekoracyjne]] <br> | [[Papiery dekoracyjne]] <br> | ||
| + | [[Papier ręcznie czerpany]] <br> | ||
| + | [[Papier ręcznie czerpany żeberkowy d]] <br> | ||
| + | [[Papiery dekoracyjne]] <br> | ||
| + | [[Materiały obleczeniowe opraw]] <br> | ||
[[Wyklejka]] <br> | [[Wyklejka]] <br> | ||
| − | |||
[[Zaklejanie papieru]] <br> | [[Zaklejanie papieru]] <br> | ||
Wersja z 19:36, 20 lut 2022
Spis treści
Papier
(ang. paper; fr. papier, niem. Papier)
Tworzywo włókniste utworzone z odpowiednio przygotowanych, uformowanych, odwodnionych i wysuszonych włókien roślinnych, niekiedy z udziałem włókien zwierzęcych, syntetycznych (papiery współczesne), zawierające szereg dodatków niewłóknistych: wypełniaczy, środków zaklejających, barwników oraz wiele innych środków pomocniczych. Papier jest wytwarzany w formie arkuszy lub wstęgi. W odróżnieniu od wytworów tekstylnych, papier wyróżnia się przypadkowym ułożeniem włókien, które mają długość zaledwie od około jednego do kilku milimetrów w papierach produkowanych na maszynach papierniczych, lub znacznie więcej w przypadku papierów wschodnich, produkowanych ręcznie. Papier ma strukturę warstwową, uprzywilejowany kierunek orientacji włókien, charakteryzuje się dwustronnością (strona filcowa i sitowa). W dawnym papiernictwie europejskim podstawowym surowcem włóknistym były szmaty. Współcześnie półproduktami stosowanymi do wyrobu papieru są masy włókniste otrzymywane głównie z drewna, które różnią się przede wszystkim składem chemicznym, głównie zawartością celulozy i ligniny. Masy włókniste pierwotne, uzyskiwane są bezpośrednio z surowca roślinnego w procesie rozwłókniania mechanicznego - głównie surowca drzewnego (udział ligniny zbliżony do występującego w drewnie) lub metodami chemicznymi (ze znikomą zawartością ligniny). Stosowane są także jako surowiec masy wtórne, są to masy włókniste otrzymane z papieru odzyskanego (ang. recovered paper) tzw. makulatury. Oprócz włókien roślinnych w skład papieru wchodzą wypełniacze mineralne: kaolin, talk, gips, kreda, barwniki, podbarwiacze i wiele innych dodatków usprawniających produkcję papieru bądź nadających wytworom papierowym konkretne właściwości. Na jakość i trwałość papieru ma wpływ długość włókien celulozowych, np. włókna pochodzące z lnu mają do 32 mm, bawełniane i konopne do 25 mm a sosnowe i świerkowe tylko 3,5 mm. Istotny jest także m.in. stopień polimeryzacji celulozy (SP), stopień krystaliczności celulozy, zawartość ligniny, odczyn pH papieru. Obecność w masie papierniczej siarczanów, siarczynów, chloru przyspiesza starzenie papieru.
Historia
Papier został wynaleziony w Chinach na początku naszej ery, był wytwarzany ze szmat jedwabnych i lnianych. Po bitwie nad rzeką Tałas w 751 r. Arabowie wzięli do niewoli chińskich papierników, od których przejęli technologię sporządzania papieru. Najstarszą europejską wytwórnią papieru jest papiernia w Fabriano (we Włoszech) założona w 1268 roku.
Papier sporządzano ze szmat, które rozdrabniano mechanicznie przy pomocy ubijarek (stęp). Masę papierniczą ręcznie czerpano z kadzi sitem, a następnie odciskano i suszono. Następnie papier zaklejano klejem pochodzenia zwierzęcego (żelatyna). Dla identyfikacji wytwórcy na sicie naszywano znak, który w papierze odzwierciedlał się jako znak wodny (filigran).
Proces produkcji papieru uległ przyspieszeniu po wprowadzeniu około 1670 roku nowej maszyny tzw. „Holendra”. Maszyna umożliwiała mielenie surowca do postaci pulpy za pomocą noży umieszczonych w kadzi. W 1799 Nicholas-Louis Robert opatentował maszynę papierniczą, która w miejsce ręcznego czerpania pojedynczych arkuszy wytwarzała wstęgę papieru [tzw. papier sans fin]. Po kolejnych ulepszeniach, w l. 20. XIX w. rozpoczęto przemysłową produkcję papieru.
Niektóre (popularne) rodzaje papieru
- Papier biblijny
- Papier ręcznie czerpany
- Papier japoński
- Papier maszynowy
- Papier rygałowy
- Papier welinowy
- Papier żeberkowy
- Pelur
Papier w introligatorstwie
Papier jest podstawowym materiałem introligatorskim. Począwszy od epoki nowożytnej niemal wszystkie książki i czasopisma są drukowane na papierze, także wyroby galanteryjne, takie jak zeszyty, notesy i bloki są wykonane z papieru.
Papiery ręcznie czerpane mają chaotycznie ułożone włókna, choć mogą być one ukierunkowane, co jest zależne od techniki czerpania papieru. Poprzez poruszanie formą z lewa w prawo i z powrotem, czyli wzdłuż dłuższego boku formy, sprawia się że kierunek równoległy do dłuższego boku arkusza (tzw. kierunek wzdłużny) staje się kierunkiem uprzywilejowanego ułożenia włókien. Natomiast podczas produkcji papieru na długim sicie maszynowym włókna celulozy układają się wzdłuż biegu sita. W konsekwencji papiery maszynowe w kierunku wzdłużnym są bardziej wytrzymałe na zerwanie i zginanie oraz mają wyższą sztywność i chłonność liniową. Natomiast w kierunku prostopadłym do niego (poprzecznym) wyższe są wskaźniki oporu przedarcia, rozciągliwości, skurczu podczas suszenia i wydłużenia podczas namoczenia. Z tego powodu, by uniknąć deformacji (marszczenia się) rozciągniętego papieru, podczas oprawy zaleca się, aby kierunek elementów papierowych przybyszowych (karty przybyszowe wykelkowo-ochronne, tekturowe okładzinówki, papier obleczeniowy i in.) był zawsze równoległy do grzbietu książki. Papier, oprócz w/w elemntów, jest wykorzystywany przez introligatorów na obwoluty i cienkie okładki broszurowe. Z papieru wykonywane są także elementy konstrukcyjne takie, jak: scezury, paski naklejane na grzbiet, woreczki, kontry. Na karty przybyszowe wyklejkowo-ochronne stosowane są papiery drukowe, papiery szlachetne, żeberkowe lub bez żeberek, papiery ręcznie czerpane. Mają one naturalną barwę, zwykle zbliżoną do barwy papieru w bloku książki lub są od niego znacząco różniące się, stosowane są także papiery dekoracyjne. Papier przeznaczony na obleczenie okładki zwykle jest dekoracyjny. Dla zabezpieczenia przed ścieraniem bywa woskowany, lakierowany albo laminowany. Produkowane są także papiery z mieszaniny włókien celulozowych oraz syntetycznych: polioctanowych, polimetakrylowych, poliamidowych, poliestrowych.
Papiery były także używane do oklejania różnych przedmiotów galanteryjnych (np. pudełka, futerały), zarówno z wierzchu jak i od środka.
Zobacz też
Całopapierowe oprawy
Gramatura papieru
Karty przybyszowe
Kierunek papieru
Papier maszynowy
Papiery dekoracyjne
Papier ręcznie czerpany
Papier ręcznie czerpany żeberkowy d
Papiery dekoracyjne
Materiały obleczeniowe opraw
Wyklejka
Zaklejanie papieru
Przypisy
- Bykowski P. Jaxa, Memoryalik palestranta trybunalskiego, Kraków 1885.
- Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze, Warszawa 1991.
- Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014.
- Mała historia papieru, http://historiapapieru.yum.pl/sitemap.html
- Moessner G., Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 122.
- Szczęsny R., Materiałoznawstwo introligatorskie, Warszawa 1983, s. 21-26, 29-33.
- Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, Ossolineum 1986.
Autor: E.P., M.P.B.
