Winorośl: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Winorośl: uzupełn. term. ang.)
(→‎Winorośl)
 
(Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Winorośl==  
 
==Winorośl==  
−
(ang. vineleaf ornament; fr. décor de vigne)
+
(ang. vineleaf ornament, vine pattern; fr. décor de vigne, niem. Weinlaubranke)
  
−
Motyw zdobniczy oraz ornament wywodzące się z antyku i zaadoptowane w chrześcijaństwie jako symbol chrystologiczny. Od średniowiecza jedna z najpopularniejszych form →wici roślinnych w zdobnictwie opraw książkowych. Ukazywana na wczesnośredniowiecznych →złotniczych oprawach, jako obramienie zwierciadła. W gotyku (XV-pocz. XVI w.) motyw w. ukazywano na nielicznych tłokach, zazwyczaj jako kiść winogron wyrastająca z krótkiego, ulistnionego pędu. Często ukazywano ją w obramieniu gotyckich, zwłaszcza niderlandzkich, plakiet z XV – 1 poł. XVI w. Efektowne formy przyjmowała w. na gotyckich radełkach: jako regularnie wijący się pęd z charakterystycznymi liśćmi i kiściami winogron, niekiedy naprzemiennie z kwiatami a nawet wkomponowanymi między wici zoomorficznymi motywami (np. radełko gdańskiego Introligatora Rozet, ok. 1500; dwa wzory radełka używanego w Krakowie od ok. 1500 do ok. poł. XVI w.). Mimo długotrwałego stosowania niektórych radełek z tym ornamentem, w XVI w. wyparły go inne wzory. Do ponownego rozkwitu w. jako dekoracji bordiur okładzin doszło na klasycystycznych i empirowych oprawach (kon. XVIII-1 ćw. XIX w.). Wówczas też rozpowszechnił się charakterystyczny wzór w., ukazujący nieco rozrzedzone, ale realistyczne i drobiazgowo opracowane, ulistnienie, kiście winogron oraz wąsy czepne (np. różne warianty w. na dziełach Johanna J. A. Lehmanna w Berlinie, Jeana-Claude Bozeriana w Paryżu, anonimowego introligatora warszawskiego pracującego dla wielkiego ks. Konstantego). Upodobanie do w. przetrwało cały XIX w., zarówno na oprawach rzemieślniczych, jak wydawniczych. W ograniczonym stopniu pojawia się do dziś. W praktyce badawczej w. na oprawach z kon. XVIII-XIX w. może być mylona z wicią roślinną w formie pędów bluszczu (kształt liści, wąsy czepne, lecz bez kiści winogron).
+
Motyw zdobniczy oraz ornament wywodzące się z antyku i zaadoptowane w chrześcijaństwie jako symbol chrystologiczny. Od średniowiecza jedna z najpopularniejszych form →wici roślinnych w zdobnictwie opraw książkowych. Ukazywana na wczesnośredniowiecznych →złotniczych oprawach, jako obramienie zwierciadła. W gotyku (XV-pocz. XVI w.) motyw w. ukazywano na nielicznych tłokach, zazwyczaj jako kiść winogron wyrastająca z krótkiego, ulistnionego pędu. Często ukazywano ją w obramieniu gotyckich, zwłaszcza niderlandzkich, plakiet z XV – 1 poł. XVI w. Efektowne formy przyjmowała w. na gotyckich radełkach: jako regularnie wijący się pęd z charakterystycznymi liśćmi i kiściami winogron, niekiedy naprzemiennie z kwiatami a nawet wkomponowanymi między wici zoomorficznymi motywami (np. radełko gdańskiego Introligatora Rozet, ok. 1500; dwa wzory radełka używanego w Krakowie od ok. 1500 do ok. poł. XVI w.). Mimo długotrwałego stosowania niektórych radełek z tym ornamentem, w XVI w. wyparły go inne wzory. Do ponownego rozkwitu w. jako dekoracji bordiur okładzin doszło na klasycystycznych i empirowych oprawach (kon. XVIII-1 ćw. XIX w.). Wówczas też rozpowszechnił się charakterystyczny wzór w. (określanej we Francji: feuille de vigne – liść winorośli), ukazujący nieco rozrzedzone, ale realistyczne i drobiazgowo opracowane, ulistnienie, kiście winogron oraz wąsy czepne (np. różne warianty w. na dziełach Jeana-Claude Bozeriana w Paryżu, Johanna J. A. Lehmanna w Berlinie, anonimowego introligatora warszawskiego pracującego dla wielkiego ks. Konstantego). Upodobanie do w. przetrwało cały XIX w., zarówno na oprawach rzemieślniczych, jak wydawniczych. W ograniczonym stopniu pojawia się do dziś. W praktyce badawczej w. na oprawach z kon. XVIII-XIX w. może być mylona z wicią roślinną w formie pędów bluszczu (kształt liści, wąsy czepne, lecz bez kiści winogron).
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
  
 
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
−
[[Floralne dekoracje]] <br>
+
[[Belwederskie oprawy]] <br>
 +
[[Floralna dekoracja]] <br>
 
[[Wić roślinna]] <br>
 
[[Wić roślinna]] <br>
  
Linia 21: Linia 22:
 
Plik:Wić roślinna 15.jpg | Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, pocz. XIX w.   
 
Plik:Wić roślinna 15.jpg | Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, pocz. XIX w.   
 
Plik:Winorośl, Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, introligator warszawski, po 1814, wg Birkenmajer 1930.jpg | Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, introligator warszawski, po 1814, fot. wg: Birkenmajer 1930
 
Plik:Winorośl, Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, introligator warszawski, po 1814, wg Birkenmajer 1930.jpg | Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, introligator warszawski, po 1814, fot. wg: Birkenmajer 1930
 +
Plik:Winna latorośl, Polska, XIX w. Baworovianum.jpg | Ornament w formie winnej latorośli na oprawie polskiej, XIX w.
  
 
</gallery>
 
</gallery>
Linia 35: Linia 37:
 
# Devauchelle 1995, s. 173;  
 
# Devauchelle 1995, s. 173;  
 
# Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 57;  
 
# Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 57;  
 +
# Macchi F. i L. 2002, s. 484;
 
# Tondel 2007, tabl. XXVI, XXXIX.  
 
# Tondel 2007, tabl. XXVI, XXXIX.  
 
----
 
----
 
Autor: '''A.W.'''
 
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 12:02, 11 lut 2022

Winorośl

(ang. vineleaf ornament, vine pattern; fr. décor de vigne, niem. Weinlaubranke)

Motyw zdobniczy oraz ornament wywodzące się z antyku i zaadoptowane w chrześcijaństwie jako symbol chrystologiczny. Od średniowiecza jedna z najpopularniejszych form →wici roślinnych w zdobnictwie opraw książkowych. Ukazywana na wczesnośredniowiecznych →złotniczych oprawach, jako obramienie zwierciadła. W gotyku (XV-pocz. XVI w.) motyw w. ukazywano na nielicznych tłokach, zazwyczaj jako kiść winogron wyrastająca z krótkiego, ulistnionego pędu. Często ukazywano ją w obramieniu gotyckich, zwłaszcza niderlandzkich, plakiet z XV – 1 poł. XVI w. Efektowne formy przyjmowała w. na gotyckich radełkach: jako regularnie wijący się pęd z charakterystycznymi liśćmi i kiściami winogron, niekiedy naprzemiennie z kwiatami a nawet wkomponowanymi między wici zoomorficznymi motywami (np. radełko gdańskiego Introligatora Rozet, ok. 1500; dwa wzory radełka używanego w Krakowie od ok. 1500 do ok. poł. XVI w.). Mimo długotrwałego stosowania niektórych radełek z tym ornamentem, w XVI w. wyparły go inne wzory. Do ponownego rozkwitu w. jako dekoracji bordiur okładzin doszło na klasycystycznych i empirowych oprawach (kon. XVIII-1 ćw. XIX w.). Wówczas też rozpowszechnił się charakterystyczny wzór w. (określanej we Francji: feuille de vigne – liść winorośli), ukazujący nieco rozrzedzone, ale realistyczne i drobiazgowo opracowane, ulistnienie, kiście winogron oraz wąsy czepne (np. różne warianty w. na dziełach Jeana-Claude Bozeriana w Paryżu, Johanna J. A. Lehmanna w Berlinie, anonimowego introligatora warszawskiego pracującego dla wielkiego ks. Konstantego). Upodobanie do w. przetrwało cały XIX w., zarówno na oprawach rzemieślniczych, jak wydawniczych. W ograniczonym stopniu pojawia się do dziś. W praktyce badawczej w. na oprawach z kon. XVIII-XIX w. może być mylona z wicią roślinną w formie pędów bluszczu (kształt liści, wąsy czepne, lecz bez kiści winogron).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Belwederskie oprawy
Floralna dekoracja
Wić roślinna

Grafika

  • Przykłady tłoków gotyckich z motywem winorośli, wg: Schwenke, Schunke 1979

  • Winorośl jako dekoracja radełkowa na oprawie gotyckiej, Gdańsk, o. 1500, fot. wg: Tondel 2007

  • Winorośl w dekoracji radełka na gotyckiej oprawie, ok. 1500 r.

  • Winorośl jako dekoracja zwierciadła gotyckiej plakiety niderlandzkiej, przed 1543, BUMK Toruń, fot. A. Wagner

  • Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, J.C. Bozerian, Paryż, po 1800 r., fot. wg: Culot 1979

  • Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, J. Bozerian, Paryż, 1812, fot. wg: von Arnim 1992

  • Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, pocz. XIX w.

  • Ornament w formie winorośli na oprawie empirowej, introligator warszawski, po 1814, fot. wg: Birkenmajer 1930

  • Ornament w formie winnej latorośli na oprawie polskiej, XIX w.

Przypisy

  1. Birkemnajer 1930, tabl. nie num.;
  2. Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. XXIII-XXIV, XLV-XLVII, L i in.;
  3. Culot 1979, tabl. VI/il. 51-52, XV, XXIX;
  4. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 225-226, 315;
  5. Krynicka 1980, il. 18i-j;
  6. Fogelmark 1990, tabl. VI-VII, XXIV, XXXI i in.;
  7. von Arnim 1992, tabl. 154, 162-163;
  8. Devauchelle 1995, s. 173;
  9. Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 57;
  10. Macchi F. i L. 2002, s. 484;
  11. Tondel 2007, tabl. XXVI, XXXIX.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Winorośl&oldid=16537”