Chrystogram: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Chrystogram: uzupełn. term. ang.) |
(→Przypisy) |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(ang. sacred monogram; fr. christogramme) | (ang. sacred monogram; fr. christogramme) | ||
| − | Akronim lub monogram symbolizujący Jezusa Chrystusa. Wyróżnia się 2 chrystogramy: | + | Akronim lub monogram symbolizujący Jezusa Chrystusa. Wyróżnia się 2 chrystogramy: |
| + | a) „IHS” – wywodzony od greckiego imienia Jezusa: ΙΗΣΟΥΣ (Ἰησοῦς) lub zwrotu Iesus Hominum Salvator, | ||
| − | + | b) znak Chi Rho, obok których rzadko spotyka się tzw. staurogram i inne chrystologiczne monogramy. | |
| + | |||
| + | Ad. a) motyw rozpowszechniony w łacińskim zdobnictwie introl. XV-XVI w.; na oprawach gotyckich ukazywany w różnych miejscach okładzin (zwierciadła, ramy zwierciadeł), najczęściej za pomocą niewielkich tłoków o formie pierścienia lub glorii z minuskułowym „IHS”; w renesansie popularność zyskał c. o okazalszej formie (gotycki lub antykwowy akronim lub monogram w glorii promienistej), najczęściej jako złocony wycisk z dużego tłoka lub plakiety, ukazywany jako okrągły bądź owalny medalion w centrum zwierciadła. Na księgach prywatnych ukazywany jako manifestacja pobożności bibliofila. Impulsem do rozpowszechnienia c-u na księgach w kręgu katolickim od lat 60. XVI w., było ustanowienie go godłem zakonu jezuitów (na księgach z bibliotek tej kongregacji motyw c-u z motywem krzyża i trzech gwoździ w owalnej lub okrągłej glorii promienistej wykorzystywano jako superekslibris). Od ery późnego baroku stosowany coraz rzadziej, zazwyczaj na księgach liturgicznych lub dewocyjnych, na których przybierał formę zależną od aktualnego stylu w sztuce. Na oprawach ksiąg religijnych ukazywany do dziś. | ||
Ad b) spotykany głównie na oprawach ksiąg w kręgu chrześcijańskiego Kościoła wschodniego, niemniej ukazywany też na katolickich księgach liturgicznych oraz oprawach książek dewocyjnych. | Ad b) spotykany głównie na oprawach ksiąg w kręgu chrześcijańskiego Kościoła wschodniego, niemniej ukazywany też na katolickich księgach liturgicznych oraz oprawach książek dewocyjnych. | ||
| Linia 13: | Linia 16: | ||
[[Indeks alfabetyczny]] <br> | [[Indeks alfabetyczny]] <br> | ||
[[Jezus Chrystus ]] <br> | [[Jezus Chrystus ]] <br> | ||
| + | [[Promień]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 26: | Linia 30: | ||
Plik:Ihs 4.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w. | Plik:Ihs 4.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w. | ||
Plik:Ihs 1b.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w. | Plik:Ihs 1b.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w. | ||
| + | Plik:Chrystogram haftowany na oprawei francuskiej z XVII w., BnF Paryż, reliures.bnf.fr.jpg | Chrystogram haftowany na oprawie francuskiej z XVII w., Bibliothèque nationale de France, Paryż, fot. wg: reliures.bnf.fr | ||
Plik:Ihs 5.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVIII w. | Plik:Ihs 5.jpg | Chrystogram na oprawie barokowej, XVIII w. | ||
| Linia 32: | Linia 37: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| + | # Lewicka-Kamińska 1977, il. 25/4-4a, 18; | ||
# Laucevičius 1976, il. 47, 242-261269-270 i in.; | # Laucevičius 1976, il. 47, 242-261269-270 i in.; | ||
# Schwenke, Schunke 1979, tabl. 281-283; | # Schwenke, Schunke 1979, tabl. 281-283; | ||
Aktualna wersja na dzień 20:01, 1 paź 2021
Spis treści
Chrystogram
(ang. sacred monogram; fr. christogramme)
Akronim lub monogram symbolizujący Jezusa Chrystusa. Wyróżnia się 2 chrystogramy:
a) „IHS” – wywodzony od greckiego imienia Jezusa: ΙΗΣΟΥΣ (Ἰησοῦς) lub zwrotu Iesus Hominum Salvator,
b) znak Chi Rho, obok których rzadko spotyka się tzw. staurogram i inne chrystologiczne monogramy.
Ad. a) motyw rozpowszechniony w łacińskim zdobnictwie introl. XV-XVI w.; na oprawach gotyckich ukazywany w różnych miejscach okładzin (zwierciadła, ramy zwierciadeł), najczęściej za pomocą niewielkich tłoków o formie pierścienia lub glorii z minuskułowym „IHS”; w renesansie popularność zyskał c. o okazalszej formie (gotycki lub antykwowy akronim lub monogram w glorii promienistej), najczęściej jako złocony wycisk z dużego tłoka lub plakiety, ukazywany jako okrągły bądź owalny medalion w centrum zwierciadła. Na księgach prywatnych ukazywany jako manifestacja pobożności bibliofila. Impulsem do rozpowszechnienia c-u na księgach w kręgu katolickim od lat 60. XVI w., było ustanowienie go godłem zakonu jezuitów (na księgach z bibliotek tej kongregacji motyw c-u z motywem krzyża i trzech gwoździ w owalnej lub okrągłej glorii promienistej wykorzystywano jako superekslibris). Od ery późnego baroku stosowany coraz rzadziej, zazwyczaj na księgach liturgicznych lub dewocyjnych, na których przybierał formę zależną od aktualnego stylu w sztuce. Na oprawach ksiąg religijnych ukazywany do dziś.
Ad b) spotykany głównie na oprawach ksiąg w kręgu chrześcijańskiego Kościoła wschodniego, niemniej ukazywany też na katolickich księgach liturgicznych oraz oprawach książek dewocyjnych.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Jezus Chrystus
Promień
Grafika
Chrystogram na oprawie gotyckiej, 2 poł. XV w.
Chrystogram na oprawie późnogotyckiej, 1 ćw. XVI w.
Chrystogram na oprawie renesansowej, XVI w.
Chrystogram na oprawie renesansowej, XVI w.
Chrystogram na oprawie renesansowej, XVI w.
Chrystogram na oprawie manierystycznej, lata 90. XVI w.
Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w.
Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w.
Chrystogram na oprawie barokowej, XVII w.
Chrystogram haftowany na oprawie francuskiej z XVII w., Bibliothèque nationale de France, Paryż, fot. wg: reliures.bnf.fr
Chrystogram na oprawie barokowej, XVIII w.
Przypisy
- Lewicka-Kamińska 1977, il. 25/4-4a, 18;
- Laucevičius 1976, il. 47, 242-261269-270 i in.;
- Schwenke, Schunke 1979, tabl. 281-283;
- Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 35;
Autor: A.W.
