Tytuł książki: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 23:17, 18 wrz 2021

Tytuł książki

(ang. title; niem. Titel; fr. titre de livre)

Nazwa dzieła skomponowana i wprowadzana przez autora lub nadana przez edytora. Tytuł książki stanowi podstawowy środek identyfikacji i często znajduje się na okładce.

W starożytności zwój rękopiśmienny posiadał doklejony na końcu skrawek papirusu lub pergaminu, zwany po grecku sillybos, po łac. titulus, czyli index, na którym wypisywano tytuł utworu. W średniowiecznych kodeksach tytuł lokowano na przedniej okładce, gdyż księgi przechowywano w pozycji leżącej. Kartka z wypisanym tytułem była niekiedy umieszczana w okienku tzw. tabliczce tytułowej. Wraz z upowszechnieniem dekoracji wytłaczanych, tytuły były tłoczone przy użyciu pojedynczych tłoków literniczych, na ślepo lub złocone. Alternatywnie tytuł mógł być wypisany na krawędziach kart.

W XVI w. gdy upowszechnił się zwyczaj przechowywania książek w pozycji stojącej z widocznym grzbietem, tytuł został przeniesiony na grzbiet. W oprawach z garbami zwięzów, jeden kompartyment był przeznaczony na umieszczenie w nim tytułu, tzw. pole tytułowe. Długie tytuły a także elementy uzupełniające (data wydania, numer tomu) rozdzielano na kilka kompartymentów. Najczęściej na tytuł przeznaczano drugi kompartyment od góry, inne umieszczenie pola tytułowego znamionuje oprawę autorską, artystyczną. Przeniesienie pola tytułowego na sam szczyt grzbietu obserwujemy w oprawach romantycznych, zabieg ten chętnie stosowano także w dwudziestoleciu międzywojennym, choć wówczas pole tytułowe sytuowano na różnych wysokościach grzbietu.

Czasem tytuł wytłaczano na barwnym szyldziku. W końcu XIX wieku tytuł zaczęto umieszczać pionowo. Było to skutkiem produkcji coraz cieńszych książek, na których nie mieścił się poziomy tytuł. W tradycji europejskiej, w tym polskiej, tytuł biegł z dołu do góry, w angielskiej i amerykańskiej odwrotnie: z góry do dołu. Współcześnie styl anglo-amerykański dominuje w praktyce wydawniczej. Sporadycznie można spotkać tytuł wytłoczony ukośnie, co mogło być celowym zabiegiem estetycznym, lub rozwiązaniem praktycznym, gdy tytuł nie mieścił się na szerokości grzbietu.

Tytuł może być wytłoczony pojedynczymi tłokami literniczymi i taki zwyczaj jest praktykowany do dziś w introligatorstwie angielskim, jednak zasadniczo dla tego celu powstał wierszownik introligatorski, który pozwala na wytłoczenie składu całej wiersza, zestawionego z czcionek. W oprawie nakładowej tytuł zwykle jest wyciskany z kliszy (matrycy) introligatorskiej.

Tytuł bywał także wytłaczany na przedniej okładce, obecny na księgach renesansowych, później pojawiał się tu rzadki; od 2. poł. XIX w. zwyczaj umieszczania tytułu na okładce przedniej powracał, prawie zawsze na oprawach wydawniczych.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Tabliczki tytułowe
Szyldzik
Kompartymenty

Grafika

• 

  Zbyt długi tytuł nie mieszczący się na grzbiecie, wytłoczony ukosem

Przypisy

1. Jan Kuglin, Poligrafia książki, Wrocław 1964, s. 111-117.
2. Kazimierz Rzewuski, Księgoznawstwo, Warszawa 1987, s. 40-41, 76, 85-86, 214-215.
3. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.

Autor: EP, MPG