Abrewiatury: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
(→Abrewiatury) |
||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | ==Abrewiatury== (fr. abréviations) | + | ==Abrewiatury== |
| − | + | (ang. scribal abreviations; fr. abréviations) | |
| + | |||
| + | Skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 13: | Linia 15: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | File:Abrewiatury1.jpg | + | File:Abrewiatury1.jpg| Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner |
| − | File:Abrewiatury1b.jpg | + | File:Abrewiatury1b.jpg| Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, pocz. XVII w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner |
| − | File:Abrewiatury1c.jpg | + | File:Abrewiatury1c.jpg| Abrewiatury w superekslibrisie napisowym na oprawie renesansowej, Toruń, 2 poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska w Toruniu, fot. A. Wagner |
| − | File:Abrewiatury3.jpg | + | File:Abrewiatury3.jpg| Abrewiatury w superekslibrisie na polskiej oprawie, XVII w.,BWSD Włocławek, fot. A. Wagner |
| − | File:Abrewiatury4.jpg | + | File:Abrewiatury4.jpg| Abrewiatury w inskrypcji wokół medalionowego wizerunku Chrystusa Salwatora na polskiej oprawie z 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner |
| − | + | File:Abrewiatury7.jpg| Abrewiatury w inskrypcji pod portretem Zygmunta Augusta na radełku jagiellońskim, 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner | |
| − | File:Abrewiatury7.jpg | + | |
</gallery> | </gallery> | ||
Aktualna wersja na dzień 18:42, 20 sie 2021
Spis treści
Abrewiatury
(ang. scribal abreviations; fr. abréviations)
Skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Inskrypcja
Monogram
Superekslibris
Szyldzik
Grafika
Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, pocz. XVII w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w superekslibrisie napisowym na oprawie renesansowej, Toruń, 2 poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska w Toruniu, fot. A. Wagner
Abrewiatury w superekslibrisie na polskiej oprawie, XVII w.,BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w inskrypcji wokół medalionowego wizerunku Chrystusa Salwatora na polskiej oprawie z 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Abrewiatury w inskrypcji pod portretem Zygmunta Augusta na radełku jagiellońskim, 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
Przypisy
- Semkowicz 1951, s. 443-479.
- Steenbock 1965.
- Schwenke-Schunke 1979, tabl. 281-297.
- Petrucci Nardelli 2007.
- Wagner 2016
Autor: A.W.
