Abrewiatury: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "==Abrewiatury== skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowyc...")
 
(→‎Abrewiatury)
 
(Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
==Abrewiatury==
+
==Abrewiatury==  
−
skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach →szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w. Zob. →inskrypcja, →monogram, →superekslibris 
+
(ang. scribal abreviations; fr. abréviations)
−
== ==
+
 
−
A. W.
+
Skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w.
−
== ==
+
 
−
Bibl.: Semkowicz 1951, s. 443-479; Steenbock 1965; Schwenke-Schunke 1979, tabl. 281-297; Petrucci Nardelli 2007; Wagner 2016
+
==Zobacz też==
 +
 
 +
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 +
[[Inskrypcja ]] <br>
 +
[[Monogram ]] <br>
 +
[[Superekslibris ]] <br>
 +
[[Szyldzik ]] <br>
 +
 
 +
==Grafika==
 +
 
 +
<gallery>
 +
File:Abrewiatury1.jpg| Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
 +
File:Abrewiatury1b.jpg| Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, pocz. XVII w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
 +
File:Abrewiatury1c.jpg| Abrewiatury w superekslibrisie napisowym na oprawie renesansowej, Toruń, 2 poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska w Toruniu, fot. A. Wagner
 +
File:Abrewiatury3.jpg| Abrewiatury w superekslibrisie na polskiej oprawie, XVII w.,BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
 +
File:Abrewiatury4.jpg| Abrewiatury w inskrypcji wokół medalionowego wizerunku Chrystusa Salwatora na polskiej oprawie z 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
 +
File:Abrewiatury7.jpg| Abrewiatury w inskrypcji pod portretem Zygmunta Augusta na radełku jagiellońskim, 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner
 +
 
 +
</gallery>
 +
 
 +
==Przypisy==
 +
 
 +
# Semkowicz 1951, s. 443-479.
 +
# Steenbock 1965.
 +
# Schwenke-Schunke 1979, tabl. 281-297.
 +
# Petrucci Nardelli 2007.
 +
# Wagner 2016  
 +
 
 +
----
 +
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 18:42, 20 sie 2021

Abrewiatury

(ang. scribal abreviations; fr. abréviations)

Skrócenia wyrazów spowodowane oszczędnością miejsca i czasu. Ze względu na formę skrócenia wyróżnia się suspencję (pozostawienie początkowych liter wyrazu) z jej skrajną formą – syglą (łac. siglum, pozostawienie pierwszej litery wyrazu) oraz kontrakcję (pozostawienie początku i końca wyrazu). Szczególną formą a-y jest też ligatura (połączenie sąsiadujących liter wyrazu w monogramatyczną całość). W introligatorstwie a-y stosowano powszechnie od średniowiecza do XIX w., a w przypadku opraw rzemieślniczych do dziś. Najwcześniejsze przykłady a-r wiążą się z inskrypcjami towarzyszącymi scenom biblijnym i wizerunkom świętych postaci na plakietach z kości słoniowej oraz złotniczych elementach opraw ksiąg liturgicznych. W gotyku, obok szczególnie częstych akronimów lub ligatur „ihs”, spopularyzowaniu uległy tłoki w formie banderoli ze skróconym imieniem i/lub nazwiskiem introligatora. A-y spotyka się też w obrębie dekoracji opraw nacinanych, na dookolnych inskrypcjach plakiet oraz mosiężnych okuciach i zapięciach. Rozpowszechnienie a-r nastąpiło w renesansie, zrazu w tytułach dzieł oraz imionach i nazwiskach ich autorów na okładzinach opraw włoskich (od przełomu XV-XVI w.). Niemal standardowym rozwiązaniem stały się zaś na oprawach radełkowych XVI-pocz. XVII w. (wyciskane z tłoków literniczych tytuły dzieł, imiona i nazwiska autorów, superekslibrisy napisowe oraz sygle i suspencje w superekslibrisach herbowych, napisy w prostokątnych plakietach, owalnych medalionach oraz superekslibrisach właściwych, podpisy pod wizerunkami i portretami na radełkach). Od XVII w. spotykane głównie w napisach na niewielkich powierzchniach szyldzików. Formę sygli (często pod koroną rangową) mają superekslibrisy inicjałowe, popularne w XIX w.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Inskrypcja
Monogram
Superekslibris
Szyldzik

Grafika

  • Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner

  • Abrewiatury w napisie na polskiej oprawie renesansowej, pocz. XVII w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner

  • Abrewiatury w superekslibrisie napisowym na oprawie renesansowej, Toruń, 2 poł. XVI w., WBP - Książnica Kopernikańska w Toruniu, fot. A. Wagner

  • Abrewiatury w superekslibrisie na polskiej oprawie, XVII w.,BWSD Włocławek, fot. A. Wagner

  • Abrewiatury w inskrypcji wokół medalionowego wizerunku Chrystusa Salwatora na polskiej oprawie z 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner

  • Abrewiatury w inskrypcji pod portretem Zygmunta Augusta na radełku jagiellońskim, 2 poł. XVI w., BWSD Włocławek, fot. A. Wagner

Przypisy

  1. Semkowicz 1951, s. 443-479.
  2. Steenbock 1965.
  3. Schwenke-Schunke 1979, tabl. 281-297.
  4. Petrucci Nardelli 2007.
  5. Wagner 2016

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Abrewiatury&oldid=14040”