Kratka ornamentalna: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(→Grafika) |
(→Grafika) |
||
| (Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Kratka ornamentalna== | ==Kratka ornamentalna== | ||
| + | |||
| + | (ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale) | ||
| + | |||
| + | * Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich. | ||
| + | |||
| + | * Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach. | ||
| + | |||
| + | * Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów. | ||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | |||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
| + | [[Czteroliść]] <br> | ||
| + | [[Czteropłatek]] <br> | ||
| + | [[Gwiazda]] <br> | ||
| + | [[Kratka regencyjna]] <br> | ||
| + | [[Plecionka]] <br> | ||
| + | [[Pręcik]] <br> | ||
| + | [[Rombowy wzór]] <br> | ||
| + | [[Rozeta]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | Plik:Kratka ornamentalna | + | Plik:Kratka ornamentalna, Krata sakramentarium w kośc. św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg Kopydłowski 1958.jpg | Krata sakramentarium w kościele św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg: Kopydłowski 1958 |
| − | Plik:Kratka ornamentalna | + | Plik:Kratka ornamentalna 4b.jpg | Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, ok. 1500 r. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna | + | Plik:Kratka ornamentalna 3.jpg | Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, pocz. XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 4.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 4.jpg | Kratka ornamentalna na oprawie renesansowej, płn. Włochy, kon. XV w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna | + | Plik:Kratka ornamentalna 5.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi na oprawie renesansowej, 1 ćw. XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 1b.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 1b.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 2b.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 2b.jpg | Kratka ornamentalna jako dekoracja kompartymentów grzbietu oprawy renesansowej, XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 1.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 1.jpg | Kratka ornamentalna z czteropłatkami jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 7.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 7.jpg | Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 8.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w., mały plik.jpg | Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w. |
| − | Plik:Kratka ornamentalna 6.jpg | + | Plik:Kratka ornamentalna 8.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy późnogotyckiej, kon. XV w. |
| + | Plik:Kratka ornamentalna 6.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji grzbietu oprawy klasycystycznej, 4 ćw. XVIII w. | ||
| + | Plik:Img412, Kratka ornamentalna, pocz. XIX w., Im Zeichen von Anker...2005, mały plik.jpg | Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy empirowej, pocz. XIX w., fot. wg: Im Zeichen von Anker...2005 | ||
| + | |||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93; | ||
| + | # Nuska 1964, il. 16-17h-ch; | ||
| + | # Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236; | ||
| + | # Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30; | ||
| + | # Pospieszna 2013, nr kat. 155-158; | ||
| + | # Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20. | ||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 21:57, 6 cze 2021
Spis treści
Kratka ornamentalna
(ang. lattice pattern, latticework; fr. grille ornementale)
- Oprawy romańskie: wg klasyfikacji Schmidt-Künsemülera: ornament spotykany na niewielu oprawach romańskich (ok. 1170-ok. 1200), przedstawiający różne formy „kratki” o regularnych, prostych i ukośnych ukośnych „prętach”, zazwyczaj z kropkowaniami między nimi. Wyciskany z prostokątnych tłoków, tworzy pionowe pasy lub pełne ramy wokół zwierciadła okładzin. W praktyce badawczej możliwy do pomylenia z →plecionką, należącą do najczęstszych ornamentów na oprawach romańskich.
- Oprawy gotyckie i renesansowe: podobnie jak w przypadku rombowego wzoru, rozpowszechnienie k. o. na oprawach 2 poł. XV – ok. poł. XVI w. było wyrazem gotyckiego upodobania do ornamentów opartych na ukośnej kracie, tworzącej rombowe pola z motywami dekoracyjnymi (kowalstwo artystyczne, złotnictwo, malarstwo ścienne itd.). Podstawowymi elementami k. o., najczęściej wyciskanymi z radełek, jest romboidalna kratka (linearna lub wypełniona prostym ornamentem, np. perełkowaniem) oraz jednakowe motywy dekoracyjne w polach (czteroliście, czteropłatki, gwiazdki, rozetki itp.). Na oprawach renesansowych pomiędzy k. o. chętnie wkomponowywano medaliony z portretami, herbami itd. Tworzą one pasy ornamentalne (np. wokół zwierciadła lub jako pionowe pasy w zwierciadle) bądź wypełnienie większych pól (kompartymenty grzbietu). W zwierciadłach opraw gotyckich niekiedy ukazywano kwadratową, linearną kratkę (wyciśniętą strychulcem) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól (wyciśniętymi z tłoka/tłoków). Niekiedy k. o. może być mylona z niektórymi odmianami plecionki o zgeometryzowanych formach i z drobnymi motywami wewnątrz jej pól (barrette, pręcik), jak również ze zmultiplikowanymi czteropłatkami w szerokich ramkach.
- Oprawy XVI-XXI w.: wszelkie ornamenty o formie kratki (romboidalnej lub kwadratowej) z motywami dekoracyjnymi wewnątrz jej pól. Występują zarówno na okładzinach, grzbietach, jak i dublurach. W takich wypadkach cechą odróżniającą k. o. od wzoru rombowego jest zagęszczenie i delikatność formy jej elementów.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Czteroliść
Czteropłatek
Gwiazda
Kratka regencyjna
Plecionka
Pręcik
Rombowy wzór
Rozeta
Grafika
Krata sakramentarium w kościele św. Jana w Toruniu, kon. XIV w., fot. wg: Kopydłowski 1958
Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, ok. 1500 r.
Kratka ornamentalna z rozetkami na oprawie późnogotyckiej, pocz. XVI w.
Kratka ornamentalna na oprawie renesansowej, płn. Włochy, kon. XV w.
Kratka ornamentalna z czteroliśćmi na oprawie renesansowej, 1 ćw. XVI w.
Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w.
Kratka ornamentalna jako dekoracja kompartymentów grzbietu oprawy renesansowej, XVI w.
Kratka ornamentalna z czteropłatkami jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, ok. poł. XVI w.
Kratka ornamentalna z czteroliśćmi jako dekoracja zwierciadła oprawy renesansowej, XVI w.
Kratka ornamentalna wzbogacona medalionami portretowymi i herbami na radełkowej oprawie renesansowej, ok. poł. XVI w.
Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy późnogotyckiej, kon. XV w.
Kratka ornamentalna w dekoracji grzbietu oprawy klasycystycznej, 4 ćw. XVIII w.
Kratka ornamentalna w dekoracji zwierciadła oprawy empirowej, pocz. XIX w., fot. wg: Im Zeichen von Anker...2005
Przypisy
- Kopydłowski 1958, il. 26-53, 88-93;
- Nuska 1964, il. 16-17h-ch;
- Schmidt-Künsemüler 1985, s. 236;
- Rządek, Tomaszewski, Żuchowski 1991, s. 30;
- Pospieszna 2013, nr kat. 155-158;
- Wagner, Madajewska, Mazerska 2018, nr kat./tabl. 12-13, 20.
Autor: A.W.
