Fryz: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
m (→Fryz: uzupełn. term. ang.) |
||
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Fryz== | ==Fryz== | ||
| − | (fr. frise) | + | (ang. frieze; fr. frise) |
1. w architekturze klasycznej oraz wzorowanych na niej stylach nowożytnych pozioma część belkowania zawarta między architrawem a gzymsem, najczęściej wypełniona dekoracją; | 1. w architekturze klasycznej oraz wzorowanych na niej stylach nowożytnych pozioma część belkowania zawarta między architrawem a gzymsem, najczęściej wypełniona dekoracją; | ||
2. w architekturze oraz plastyce i rzemiośle artystycznym poziomy pas ornamentu o różnorakiej formie (geometrycznej, floralnej, figuralnej). | 2. w architekturze oraz plastyce i rzemiośle artystycznym poziomy pas ornamentu o różnorakiej formie (geometrycznej, floralnej, figuralnej). | ||
| − | W zdobnictwie introligatorskim f. stosowano już na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych, częstszy stał się jednak na oprawach gotyckich: wkomponowany najczęściej w jedną z górnych listew ram zwierciadła bądź w listwę górną i dolną ujmujące zwierciadło; zwykle mają formę fryzu arkadkowego, rzadziej innego ornamentu (np. wici roślinnej z | + | W zdobnictwie introligatorskim f. stosowano już na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych, częstszy stał się jednak na oprawach gotyckich: wkomponowany najczęściej w jedną z górnych listew ram zwierciadła bądź w listwę górną i dolną ujmujące zwierciadło; zwykle mają formę fryzu arkadkowego, rzadziej innego ornamentu (np. wici roślinnej z drôleries). Podobna koncepcja pojedynczego lub podwójnego f. wkomponowanego między ramy radełkowe nad i pod zwierciadłem była powszechna w introligatorstwie renesansowym na północ od Alp, czemu sprzyjały nierówne długości boków okładzin. W renesansie pojawiły się też →architektoniczne oprawy, w których f. o uproszczonej formie stanowił jeden z elementów dekoracji z antykizującym portalem lub ediculą. Charakterystyczny dla klasycystycznych i empirowych opraw jest ornament naśladujący fryz porządku doryckiego: z metopami (czasami wypełnionymi rozetkami: rosaces alternées) i tryglifami, wykorzystywany do obramiania zwierciadła oraz wydzielania kompartymentów grzbietu. Wzór ten był standardowo używany na angielskich oprawach w etruskim stylu. W →historyzujących oprawach XIX w. wrócono do koncepcji okazałego motywu architektonicznego na okładzinie, w obrębie którego pośród innych elementów niekiedy ukazywano f. Niezależnie od tego f. jako składnik ornamentyki okładzin pojawia się do dziś na oprawach o tradycyjnej koncepcji dekoracji. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
[[Architektoniczne oprawy ]] <br> | [[Architektoniczne oprawy ]] <br> | ||
[[Empirowe oprawy ]] <br> | [[Empirowe oprawy ]] <br> | ||
| + | [[Etruski styl]] <br> | ||
[[Fryz arkadkowy ]] <br> | [[Fryz arkadkowy ]] <br> | ||
[[Historyzujące oprawy]] <br> | [[Historyzujące oprawy]] <br> | ||
[[Klasycystyczne oprawy ]] <br> | [[Klasycystyczne oprawy ]] <br> | ||
| + | [[Rosaces alternées]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 19: | Linia 21: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
Plik:Fryz1, opr. architektoniczna.jpg | Motyw ołtarza architektonicznego z dekoracyjnym fryzem na oprawie włoskiej z 3-4 ćw. XV w., repr. wg: De Marinis 1960 | Plik:Fryz1, opr. architektoniczna.jpg | Motyw ołtarza architektonicznego z dekoracyjnym fryzem na oprawie włoskiej z 3-4 ćw. XV w., repr. wg: De Marinis 1960 | ||
| + | Plik:Fryz w typie antycznym na oprawie klasycystycznej Halifax, atelier des Edwards, vers 1783, BnF, Paryż, fot. wg. reliures.bnf.fr.jpg | Fryz w typie antycznym na oprawie klasycystycznej, Anglia, ok. 1783, Bibliothèque nationale de France, Paryż, fot. wg. reliures.bnf.fr | ||
| + | |||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Kyriss 1956, tabl. 234; | |
| + | # Kyriss 1958, tabl. 312; | ||
| + | # Devauchelle 1995, s. 153-155; | ||
| + | # Kozakiewicz 1996, s. 125; | ||
| + | # Marks 1998, il. 2e-f, 4e, 6; | ||
# Quarg 2002, nr kat./tabl. 66; | # Quarg 2002, nr kat./tabl. 66; | ||
| + | # Wagner 2020, nr kat./il. 175. | ||
| + | |||
---- | ---- | ||
Autor: '''A.W.''' | Autor: '''A.W.''' | ||
Aktualna wersja na dzień 19:39, 3 lut 2021
Spis treści
Fryz
(ang. frieze; fr. frise)
1. w architekturze klasycznej oraz wzorowanych na niej stylach nowożytnych pozioma część belkowania zawarta między architrawem a gzymsem, najczęściej wypełniona dekoracją; 2. w architekturze oraz plastyce i rzemiośle artystycznym poziomy pas ornamentu o różnorakiej formie (geometrycznej, floralnej, figuralnej). W zdobnictwie introligatorskim f. stosowano już na wczesnośredniowiecznych oprawach złotniczych, częstszy stał się jednak na oprawach gotyckich: wkomponowany najczęściej w jedną z górnych listew ram zwierciadła bądź w listwę górną i dolną ujmujące zwierciadło; zwykle mają formę fryzu arkadkowego, rzadziej innego ornamentu (np. wici roślinnej z drôleries). Podobna koncepcja pojedynczego lub podwójnego f. wkomponowanego między ramy radełkowe nad i pod zwierciadłem była powszechna w introligatorstwie renesansowym na północ od Alp, czemu sprzyjały nierówne długości boków okładzin. W renesansie pojawiły się też →architektoniczne oprawy, w których f. o uproszczonej formie stanowił jeden z elementów dekoracji z antykizującym portalem lub ediculą. Charakterystyczny dla klasycystycznych i empirowych opraw jest ornament naśladujący fryz porządku doryckiego: z metopami (czasami wypełnionymi rozetkami: rosaces alternées) i tryglifami, wykorzystywany do obramiania zwierciadła oraz wydzielania kompartymentów grzbietu. Wzór ten był standardowo używany na angielskich oprawach w etruskim stylu. W →historyzujących oprawach XIX w. wrócono do koncepcji okazałego motywu architektonicznego na okładzinie, w obrębie którego pośród innych elementów niekiedy ukazywano f. Niezależnie od tego f. jako składnik ornamentyki okładzin pojawia się do dziś na oprawach o tradycyjnej koncepcji dekoracji.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Architektoniczne oprawy
Empirowe oprawy
Etruski styl
Fryz arkadkowy
Historyzujące oprawy
Klasycystyczne oprawy
Rosaces alternées
Grafika
Motyw ołtarza architektonicznego z dekoracyjnym fryzem na oprawie włoskiej z 3-4 ćw. XV w., repr. wg: De Marinis 1960
Fryz w typie antycznym na oprawie klasycystycznej, Anglia, ok. 1783, Bibliothèque nationale de France, Paryż, fot. wg. reliures.bnf.fr
Przypisy
- Kyriss 1956, tabl. 234;
- Kyriss 1958, tabl. 312;
- Devauchelle 1995, s. 153-155;
- Kozakiewicz 1996, s. 125;
- Marks 1998, il. 2e-f, 4e, 6;
- Quarg 2002, nr kat./tabl. 66;
- Wagner 2020, nr kat./il. 175.
Autor: A.W.
