Tapa: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Tapa== | ==Tapa== | ||
| − | Materiał z kory (ang. bark cloth, fr. tissu d'écorce) | + | |
| + | Materiał z kory (ang. bark cloth, fr. tapa, tissu d'écorce) | ||
Wyrób z pasm łyka drzew i krzewów z rodziny Morwowatych (łac. Moraceae) lub wawrzynkowatych (łac. Thymelaeaceae) | Wyrób z pasm łyka drzew i krzewów z rodziny Morwowatych (łac. Moraceae) lub wawrzynkowatych (łac. Thymelaeaceae) | ||
Wersja z 01:08, 31 gru 2020
Tapa
Materiał z kory (ang. bark cloth, fr. tapa, tissu d'écorce) Wyrób z pasm łyka drzew i krzewów z rodziny Morwowatych (łac. Moraceae) lub wawrzynkowatych (łac. Thymelaeaceae)
Technologia
Usuwa się korę z drzew i krzewów z rodziny morwowatych lub wawrzynkowatych. Następnie po namoczeniu w wodzie, oddziela się łyko od zewnętrznych warstw kory. W zależności od tradycji pasma łyk w/w drzew i krzewów poddaje się fermentacji, traktuje wapnem gaszonym lub gotuje się w wodzie z dodatkiem popiołu drzewnego (potażu), po czym przemywa się je w strumieniu wody. Zostają w ten sposób usunięte z łyka składniki niecelulozowe. Otrzymane pasma łyka układa się na pniu płaskiej powierzchni drewnianej lub kamiennej i przez dłuższy czas ubija się je młotkiem (il. 1, 2). W trakcie tego procesu łyka polewa się wodą, co wraz z ubijaniem powoduje ich silne pęcznienie, a ich powierzchnia staje się śluzowata. Małe skrawki łyka nakłada się na siebie na niewielkie zakładki i ubija te miejsca, aż do uzyskania jednolitego arkusza. Wysuszenie na słońcu kończy proces wytwarzania tapy.
Właściwości
Tapa charakteryzuje się znaczna wytrzymałością i jednorodna strukturą. W wyrobie tapy, który kojarzy stosowanie czynnika chemicznego do wydzielania składników niecelulozowych, z oddziaływaniem mechanicznym w celu spotęgowania uwodnienia nawilżonych włókien, a co w konsekwencji prowadzi do zwartej i wytrzymałej struktury - utrwalił się kanon, który leży u podstaw wynalazku papieru. Z wyglądu tapa jest podobna do papieru, od którego jest jednak pulchniejsza i mniej gładka. W przeźroczu łatwo dostrzec odmienność tapy i papieru (il. 3). Pomimo podobieństw technologicznych z papirusem tapa różni się od niego, przede wszystkim stanowi wytwór jednowarstwowy.
Historia
Tapa od pradawnych czasów była wyrabiana na ogromnym obszarze (il. 4). Poczatków jej wytwarzania upatruje się w czasach ok. 2500 lat p.n.e. na obszarze stanowiącym dzisiaj południe Chin. Z tego regionu wyrób tapy przeniknął do południowo-wschodniej Azji. Malajowie rozpowszechnili jej wyrób na wyspach Pacyfiku oraz Madagaskarze, skąd tapa dotarła do Afryki. Pozostało niewyjaśnione w jaki sposób tapa dotarła do Ameryki Środkowej, istnieje także możliwość, że wyrób tapy w Ameryce miał charakter samoistny. Tapa od VIII w. była nośnikiem pisma Majów, a póxniej Tolteków i Azteków. W XVII w. tapa zaczęła być materiałem pisarskim na Sumatrze i Jawie.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papier
Papier ręcznie czerpany
Papier ręcznie czerpany żeberkowy
Papier ręcznie czerpany welinowy
Papirus
Grafika
il. 1. Ubijanie skrawków łyka morwy w celu wytworzenia arkusza tapy; rys. wg fotografii D. Huntera z 1926 r. (Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze. Warszawa 1991, s. 19)
il. 2. Przykłady tłuków stosowanych w wyrobie tapy, z Kongo (a), Jawy (b), Hawajów (c), Meksyku (d), wg E.G.Loebera. (Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze. Warszawa 1991, s. 17)
il. 3. Powierzchnia tapy (a) i cienkiego papieru z formy pływającej (b), pow 10x. (Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014, s. 17)
il. 4. Zasięg wyrobu tapy, wg E.G.Loebera. (Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze. Warszawa 1991, s. 17)
Przypisy
- Dąbrowski J., Siniarska-Czaplicka J., Rękodzieło papiernicze. Warszawa 1991.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- Jakucewicz S., Wstęp do papiernictwa, Warszawa 2014.
Autor: M.P.G.
