Tekst źródłowy strony Tytuł książki

==Tytuł książki== 
(ang. title; niem. Titel; fr. titre de livre)

Nazwa dzieła piśmienniczego stworzona przez autora lub edytora, stanowiąca podstawowy środek identyfikacji książki umieszczany m.in. na okładce.

W starożytności zwoje rękopiśmienne były zaopatrzone w skrawek papirusu lub pergaminu, zwany po grecku ''sillybos'', po łac. ''titulus'', czyli ''index'', na którym wypisywano tytuł utworu. W średniowiecznych kodeksach skrótowe informacje o ich zawartości treściowej lub/i autorze umieszczano na przedniej okładce (jako odręczny napis bezpośrednio na skórze, na nalepce papierowej bądź pergaminowej, niekiedy w specjalnym okienku z metalową ramką – tzw. tabliczce tytułowej). Równocześnie praktykowano zapisywanie takich informacji na dłuższej lub którejś z krótszych krawędzi, co wiązało się z formułą przechowywania woluminów na leżąco – obcięciem na zewnątrz. Pod koniec XV w., w niektórych, wiodących oficynach zachodnioeuropejskich zaczęto stosować gotyckie napisy minuskułowe z napisami identyfikacyjnymi (tytuł, nazwisko autora), wyciskane z pojedynczych tłoków literniczych lub z klocków drzeworytniczych zawierających kompletne napisy. Taka koncepcja t. k. szybko przeniknęła na oprawy z niezliczonych warsztatów (np. krakowskich), w których stopniowo pismo gotyckie zastępowano antykwą majuskułową. 

W XVI w., wraz z upowszechnianiem się zwyczaju przechowywania książek w pozycji stojącej – dłuższym obcięciem krawędzi na zewnątrz, podtrzymywano tradycję umieszczania na nim nazwiska autora i tytułu dzieła. Jednakże w tym samym stuleciu obserwuje się coraz częstsze zapisywanie tych informacji na grzbiecie (zazwyczaj w jednym z górnych kompartymentów), czemu w przypadku opraw w wittenberskim stylu sprzyjała jasna barwa skóry. W 2 poł. XVI w. coraz częściej pojawiały się u góry grzbietu t. k. wyciśnięte z miniaturowych tłoków (bezpośrednio na skórze obleczenia). Przez cały XVI w. i pocz. XVII w. powszechne było wyciskanie t. k., nazwiska autora, a nawet nr tomu dzieła na przedniej okładce. Na radełkowych oprawach wykorzystywano do tego poziome, puste listwy, na oprawach z inną formułą dekoracji t. k. wkomponowywano zazwyczaj w górną połowę kompozycji. Na barokowych oprawach z XVII-XVIII w. upowszechniła się koncepcja bogato zdobionego grzbietu z jednym, dwoma lub nawet trzema szyldzikami, o tej samej lub różnej barwie, na których wyciskano nazwisko autora, tytuł dzieła oraz numer tomu. Obok wycisków z pojedynczych tłoków (czcionek introligatorskich), coraz częściej posługiwano się wierszownikami z uszeregowanymi w nich czcionkami. Tradycyjną techniką wycisków z tłoków literniczych (nierzadko silnie rozproszonych) posługiwano się w ciągu XVI-XVII w. na przednich okładkach opraw pergaminowych. Na grzbietach takich dzieł zapisywano tytuły odręcznie bądź naklejano na nich szyldziki.  Od ery baroku na tytuł przeznaczano najczęściej drugi kompartyment od góry; inne umieszczenie pola tytułowego wskazuje na oprawę autorską, artystyczną. Przeniesienie pola tytułowego na sam szczyt grzbietu obserwujemy w niektórych oprawach romantycznych. Zabieg ten chętnie stosowano także w dwudziestoleciu międzywojennym, choć wówczas pole tytułowe sytuowano na różnych wysokościach grzbietu.

W XIX wieku tytuł chętnie umieszczano wzdłuż grzbietu, co było skutkiem produkcji coraz cieńszych książek, na których nie mieścił się poziomy napis. Na oprawach nakładowych z XIX-pocz. XX w. t. k. przyjmował nierzadko efektowną formę i zajmował znaczną część grzbietu oraz przedniej okładki, co wiązało się z używaniem klisz (matryc) introligatorskich. W tradycji europejskiej, w tym polskiej, tytuł biegł z dołu do góry, w angielskiej i amerykańskiej odwrotnie – z góry do dołu. Współcześnie styl anglo-amerykański dominuje w praktyce wydawniczej. Sporadycznie spotyka się tytuł wytłoczony ukośnie jako celowy zabieg estetyczny, lub rozwiązanie praktyczne, gdy tytuł nie mieści się na szerokości grzbietu.

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny]] <br>
[[Listwa]] <br>
[[Tabliczki tytułowe]] <br>
[[Szyldzik]] <br> 
[[Kompartymenty]] <br>

==Grafika==

<gallery>
File:15053.JPG|Tytuł wpisany ręcznie na krawędziach inkunabułu.
File:Ukos.JPG|Zbyt długi tytuł nie mieszczący się na grzbiecie, wytłoczony ukosem

</gallery>

==Przypisy==
# Kuglin J., Poligrafia książki, Wrocław 1964, s. 111-117.
# Rzewuski K., Księgoznawstwo, Warszawa 1987, s. 40-41, 76, 85-86, 214-215.
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 2393-2395.
----
Autor: '''E.P., M.P.B.''', '''A.W.'''