Tekst źródłowy strony Rdzeń kapitałki

==Rdzeń kapitałki==

(ang. endband core, core, endband/headband support; niem. die Kapitaleinlage, der Kapitalkern, die Kapitalumstich; fr. bâtonnet de tranchefile, noyau de chapiteau, support de la tranchefile, âme de la tranchefile; hol. Kapitaalbinding, wł. anima del capitello, anima o ripieno)

Element kapitałki wzmacniający jej strukturę, umieszczany przy górnej i dolnej krawędzi grzbietu bloku i zwykle stanowiący podstawę do wykonania szycia (podstawowego i/lub dekoracyjnego) (il. 1). W przypadku kapitałek doklejanych, wokół rdzenia owijano podkładkę, wykonywano dekoracyjne obszycie, bądź nie i tak przygotowaną kapitałkę doklejano do grzbietu bloku. Rdzeń zazwyczaj wykonany jest ze sznurka lub paska skóry, rzadziej z pergaminu, papieru lub trzciny. Rdzeń może mieć długość szerokości grzbietu (il. 2) albo być dłuższy (il. 3, 4) i połączony z oprawą przez przewleczenie w okładzinach, doklejenie do nich lub przez zamocowanie nicią do krawędzi okładzin. W drugim przypadku końcówki rdzenia noszą nazwę „końce montażowe kapitałki” (ang. endband slips).

===Materiały, z których wykonywane są rdzenie===
* papier (ang. paper),
* pergamin (ang. vellum, parchment, niem. das Pergament, fr. parchemin),
* rzemień (ang. thong, niem. der Heftriemen, das Lederbund, die Lederriemchen, fr. languette de cuir, laniére de cuir),
* skóra garbowana (ang. tanned leather, niem. das Leder, fr. peau, cuir),
* skóra wyprawiana glinowo (ang. alum-tawed skin),
* sznurek (ang. cord, niem. die Schnur),
* trzcina (ang. reed).

===Podział rdzeni kapitałek ze względu na funkcję===
* Rdzeń podstawowy (ang. primary endband core, main core, fr. bâtonnet, support de la tranchefile, âme de la tranchefile) ‒ rdzeń, na którym wykonywane jest szycie podstawowe; najczęściej jest pojedynczy, ale może też być podwójny, np. w oprawach bizantyńskich.

* Rdzeń dodatkowy, szczytowy (ang. auxillary core, subsidiary core, secondary core, crowning core, fr. support de la tranchefile supplémentaire, septain) –  rdzeń stanowiący podstawę obszycia dekoracyjnego. Zależnie od rodzaju obszycia stosowano jeden lub więcej rdzeni dodatkowych lub w ogóle ich nie stosowano. Rdzenie te umieszczano w różnych miejscach, np. przed kapitałką na krawędzi bloku, za kapitałką na grzbiecie, na szczycie kapitałki lub w połowie jej wysokości.

===Podział rdzeni ze względu na formy===
* Prosty (ang. straight) ‒ rdzeń z paska skóry lub pergaminu, których nie poddano dodatkowym obróbkom.
* Rozcięty (ang. split-strap) - rdzeń z paska skóry częściowo rozciętego wzdłuż, dłuższego niż szerokość grzbietu.
* Skręcony (ang. twisted) ‒ rdzeń wykonywany zwykle z paska skóry skręconego tak, by uzyskać okrągły przekrój, przy czym należy zaznaczyć, że rdzenie sznurkowe zawsze są skręcone, zatem nie należy dodawać do nich tego określenia.
* Zwinięty/złożony ‒ (ang. rolled, fr. roulée) rdzeń ze zwiniętego, poskładanego paska skóry, pergaminu lub papieru. Rdzeń kapitałki francuskiej wykonywany jest ze zrolowanej i sklejonej bibułki, zwykle bibułki japońskiej (bâtonnet).

==Zobacz też== 

[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
[[Podkładka kapitałki]] <br>
[[Kapitałka]] <br>

==Grafika==

<gallery>
File:R1.jpg|il. 1. Rdzeń sznurkowy doszyty szyciem podstawowym do krawędzi grzbietu bloku (rys. M. Dorębska)
File:KAPITAŁKA 2.jpg|il. 2. Podkładka i rdzeń obcięte na szerokość grzbietu przygotowane do dekoracyjnego obszycia i/lub doklejenia do grzbietu bloku (rys. K. Komsta-Sławińska)
File:KAPITAŁKA 3.jpg|il. 3. Podkładka i rdzeń przedłużone poza grzbiet; obszycie na szerokość grzbietu (rys. K. Komsta-Sławińska)
File:KAPITAŁKA 1.jpg|il. 4. Podkładka obcięta na równi z grzbietem i obszyciem, rdzeń przedłużony poza grzbiet (rys. K. Komsta-Sławińska)
File:Kapitałka5.jpg|il. 5. Podkładka przedłużona poza grzbiet, rdzeń obcięty na równi z grzbietem (rys. K. Komsta-Sławińska)

</gallery>

==Przypisy==
# Les tranchefiles brodees. Etude historique et technique, Bibliothéque nationale de France (ed.), Paryż 1989, s. 12.
# Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 32-33.
# Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J. P., Szirmai J. A., Haga 1992, s. 59. 
# Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 14.
# http://bookbindingdictionary.com/wiki/index.php?title=Thong [dostęp: 20 maja 2017]
# Language of Bindings. Dostępny w World Wide Web: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3329 [dostęp: 20 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3689 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3687 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3705 [dostęp: 29 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3673 [dostęp: 20 czerwca 2018].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/1310 [dostęp: 28 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/2967 [dostęp: 30 maja 2017].

http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/2967 [dostęp: 30 maja 2017].


----
Autor: '''M.P.B.'''