Tekst źródłowy strony Nacinane oprawy

==Nacinane oprawy==

(ledersznyt) (ang. cut-leather bindings, fr. cuir ciselé reliures, niem. Lederschnitt Einbände Lederzeichnung, wł. cuir cisele, cuir incise)

==Technika nacinania==
Wczesna technika zdobienia przez introligatora skórzanych opraw książek, polegająca na nacinaniu mokrej jeszcze skóry. Po wyschnięciu, w wyniku skurczu skóry tworzy się rysunek, który czasem dodatkowo pogłębiano, puncowano lub wypełniano barwnym kitem. Tą techniką zdobiono nie tylko oprawy obleczone skórą garbowaną roślinnie ale także pergaminowe (tzw. Pergamentschnitt).

==Historia==
Najstarsze zdobione tą techniką  kodeksy pochodzą z VII w. Pierwsza europejska oprawa nacinana z VII w. (niekiedy błędnie podaje się X – XII w.) to Ewangeliarz św. Jana, znajduje się Stonyhurst College w Durham.
Jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w. w Austrii, Węgrzech, Czechach i Niemczech. Jednym z niewielu znanych z nazwiska mistrzów ledersznytu był żyjący w XV w. w Norymbergii, żyd Jaffe Mair. Zdobił swoje oprawy motywami heraldycznymi, rysunkami zwierząt, itp.  Ledersznytowa technika zdobienia opraw zaniknęła całkowicie na początku XVI stulecia. Technika odżyła na pocz. XIX w. w oprawach bibliofilskich i książce artystycznej.

==Zdobnictwo==
Obok prostej, zazwyczaj geometrycznej dekoracji, wprowadzali introligatorzy stylizowane liście, zwierzęta, ptaki (często wewnątrz kół), wizerunki świętych, a od połowy XV w. sięgnęli po wzory z współczesnej im grafiki, wycinali całe sceny polowań lub sceny miłosne. 

==Polska==
W Polsce technika była stosowana w XIV i XV w. wśród introligatorów Krakowskich. Egzemplarze opraw nacinanych znajdują się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej, Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu, Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, w zbiorach katedry w Płocku i Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. 

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny]] <br>
[[Techniki introligatorskie zdobienia opraw]] <br>
[[Oprawa książki]] <br>

==Grafika==

<gallery>
File:Ledtech.jpg|il. 1. Schemat wykonywania techniki nacinanej (ledersznytu).

Plik:Nacinane oprawy, Fragment oprawy koptyjskiej, IX. X w., z dekoracją wyk. w technice nacinanej, Pierpont Morgan Library.jpg | Fragment oprawy koptyjskiej zdobionej w technice nacinania, IX-X w., Pierpont Morgan Library, Nowy Jork, fot. wg: www.themorgan.org 
Plik:Nacinane oprawy, Futerał z dekoracją nacinaną, Lombardia, kon. XV w., Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan.jpg | Futerał z dekoracją nacinaną, Lombardia, kon. XV w., zbiory i fot.: Biblioteca Nazionale Braidense, Mediolan
Plik:Futerał, nacinane oprawy, Futerał na relikwiarz, Norymberga, 1517, KMW, fot. wg Ritter 2017.jpg | Futerał na relikwiarz ozdobiony w technice nacinanej, Norymberga, 1517, Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, fot. wg: Ritter 2017
File:Jaffe.jpg|il. 2. Oprawa z dekoracją w technice nacinanej przypisana Jaffe Mair'owi. 
File:Led1.jpg|il. 3. Przykład polskiej oprawy nacinanej (oprawa rękopisu objawień św. Brygidy), wykonana ok. 1400 r. przez Jana Kropacza, Polaka z Kłobucka pod Częstochową, podczas jego studiów w Pradze; zbiory katedry w Płocku. (fot. E. Pietrzyk)
Plik:Nacinane2, Praga ok 1400.jpg | Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Czechy - Praga, ok. 1400 r., BUMK, Toruń, fot. P. Kurek
Plik:Nacinane opr., 1.jpg | Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Szwajcaria?, XV w., klasztor Wesemlin w Luzernie, fot. wg: Schmidt-Künsemuller 1980
Plik:Nacinane opr. 2aaa.jpg | Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Niemcy, Staatsbibliothek w Bambergu, fot. wg: Schmidt-Künsemuller 1980
Plik:Nacinane oprawy, płd. Hiszpania, ok. 1475, wg Goldschmidt 1967, t. 2.jpg | Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, płd. Hiszpania, ok. 1475, fot. wg: Goldschmidt 1967, t. 2
File:Pergamentschnitt2.jpg|il. 4. Przykład oprawy wykonanej w technice tzw. pergamentschnittu; Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Plik:Nacinane oprawy, dzieło Mariusa.Michela i Lepere, Francja, 1900, wg Devauchelle 1995.jpg | Oprawa z dekoracją w technice nacinanej, Marius-Michel, Lepere, Francja, 1900 r., fot. wg: Devauchelle 1995
File:Ledwsp.jpg|il. 5. Przykład współczesnej oprawy książki artystycznej wykonanej w technice nacinanej
Plik:Nacinana deko..jpg
Plik:Nacinane oprawy 3.jpg
Plik:Nacinane opr. 2.jpg
Plik:Nacinana dekoracja 1.jpg

</gallery>

==Przypisy==
# Encyklopedia Wiedzy o Książce. Praca zbiorowa. Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
# Grycz J., Gryczowa A., Historia książki i bibliotek w zarysie, Warszawa 1959.
# Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
# Rhein A. Das Buchbinderei. Halle 1954.

----
Autor: '''MPG'''