Tekst źródłowy strony À la cathédrale oprawy

==À la cathédrale oprawy== 
(katedralne oprawy) (ang. ang. 'à la cathédrale'/cathedral style bindings, fr. reliures à la cathédrale, niem. Kathedral-Einbände)  

Styl dekoracji opraw rozpowszechniony w 2 ćw. XIX w. Rozwinął się we Francji i Anglii, a następnie w innych krajach europejskich, na gruncie romantycznej fascynacji gotykiem, którego najdoskonalszymi egzemplifikacjami były francuskie katedry. Ich architektura, a przede wszystkim dekoracja architektoniczna (portale, arkady, rozety, maswerki, wimpergi, pinakle z kwiatonami itp.), dostarczały inspiracji do kompozycji całych okładzin oraz grzbietów. W dobie uprzemysłowienie produkcji narzędzia zdobnicze (plakiety, tłoki) często wykonywane były seryjnie, a do ich umasowienia w skali międzynarodowej przyczyniały się drukowane wzorniki introligatorskie i typograficzne. Pokaźne plakiety z dekoracją à la c. pozwalały na szybkie i efektowne ozdobienie całych okładzin w technice ślepej, chętnie wzbogacanej złoceniami. Równocześnie jednak tworzono oprawy o wykwintnej dekoracji, w której złocone wyciski z plakiet lub dużych tłoków współistnieją z wielobarwną intarsją imitującą gotyckie witraże. Do najwybitniejszych introligatorów tworzących oprawy à la c. zalicza się francuskiego mistrza, Josepha Thouvenin († 1834), którego dzieła cechują się wyrafinowaną estetyką w łączeniu form neogotyckich i nowożytnych oraz perfekcją techniczną. W oprawach tego i wielu innych mistrzów elementy neogotyckie często występują obok ornamentów klasycyzujących, zwłaszcza empirowych. Przeważnie polegało to na otaczaniu kompozycji à la c., widniejącej w zwierciadle, ramą ornamentalną w odmiennym stylu. W takich wypadkach inny (lub częściowo inny) styl reprezentuje też dekoracja na grzbiecie. Zależnie od koncepcji lub dostępności czcionek introligatorskich, zróżnicowaną formę (gotycką, antykwową bądź mieszaną) miały napisy na okładzinach i grzbiecie. Styl à la c. objął też oprawy wydawnicze okładki broszurowe, na których chętnie ukazywano motyw neogotyckiej arkady, ostrołukowego okna lub innej struktury architektonicznej o bogatej formie (np. paryskie pierwodruki dzieł Adama Mickiewicza: Dziady Część III, 1833 oraz Pan Tadeusz, 1834). W świetle dotychczasowych badań, na ziemiach polskich styl à la c. reprezentują głównie oprawy z pracowni warszawskich (lata 20-40 XIX w.). Wśród nich wyróżniają się dzieła o wysokim poziomie artystycznym (bogactwo dekoracji, biegłość techniczna). Tendencjom ogólnoeuropejskim odpowiada w nich łączenie elementów neogotyckich, nierzadko stanowiących swobodny pastisz gotyku, z elementami empirowymi i typowo romantycznymi (np. linearne, złocone ramki z ozdobnikami w narożach). W 2 poł. XIX w. dekoracje à la c. wpłynęły na efektowne zdobienia opraw wydawniczych niektórych dzieł religijnych. Charakterystyczne plakiety lub tłoki z motywem gotyckiej rozety lub ostrołuku bywały też wykorzystywane do dekoracji skromniejszych opraw, np. książek dewocyjnych. O zakwalifikowaniu danego dzieła introligatorskiego do stylu à la c. przesądza więc dominujący pierwiastek stylowy w jego dekoracji oraz czynnik chronologiczny.

==Zobacz też==

[[Indeks alfabetyczny]] <br>
[[Architektoniczne oprawy ]] <br>
[[Historyzujące oprawy ]] <br>
[[Romantyczne oprawy ]] <br>
[[Wzorniki introligatorskie ]] <br>

==Grafika==
<gallery>
Plik:Cathedrale 6, Anglia, ok. 1820, William Lubbock, Newcastle.jpg | Oprawa à la cathédrale, W. Lubbock, Newcastle, ok. 1820, repr. wg H. M. Nixon 1978, nr kat. 87
Plik:Cathedrale 1, Thouvenin ok. 1830, von Arnim 1992, na kattabl. 75.jpg | Oprawa à la cathédrale, J. Thouvenin, Paryż, ok. 1830, repr. wg von Arnim 1992, nr kat. 175
Plik:Cathedrale 2, Thouvenin, lata 30. Devaux 1977, il. na s. 237.jpg | Oprawa à la cathédrale, J. Thouvenin, Paryż, lata 30. XIX w., repr. wg Devaux 1977, il. na s. 237
Plik:A la cathedrale oprawy 2.jpg | Rozeta neogotycka na oprawie à la cathédrale, Francja, lata 20-30 XIX w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
Plik:A la catherdale oprawy 1.jpg | Oprawy à la cathédrale, Francja, lata 20-30 XIX w., Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
Plik:Cathedrale 4, Hiszpania, 1833, nr kat. il. 63.jpg | Oprawa à la cathédrale, Hiszpania, 1833, repr. wg Fernández 1994, nr kat 63
Plik:Cathedrale 5, Niemcy, Berlin, Carl Wilhelm Vogt, po 1832, repr Sonnenburg 1986, nr kat il 27.jpg | Oprawa à la cathédrale, C. W. Vogt, Berlin, po 1832, repr. wg Sonnenburg 1986, nr kat. 27
Plik:Cathedrale 7, okł. wydawnicza, Francja 1841, wg Picau, Les cartonnages romantiques..., Revue de la Bibliotheque nationale de France, 12, 2002, il. 2.jpg | Okładka wydawnicza à la cathédrale, Francja, 1841, wg Picau 2002, il. 2
Plik:Cathedrale 8, okładka broszurowa Dziadów Część III, Paryż, 1833, zbiory prywatne, fot. A. Wagner.jpg | Okładka broszurowa à la cathédrale Dziadów Część III, Paryż, 1833, zbiory prywatne, fot. A. Wagner 
Plik:Cathedrale.3.jpeg|Oprawa à la cathédrale, Warszawa, po 1835. Fot. B. Mazurek
Plik:A la cathedrale, Joseph Thouvenin, ok. 1840, Schneider, Le livre objet...2008.jpg | Oprawa à la cathédrale, Joseph Thouvenin, ok. 1840, repr. wg: Schneider, Le livre objet... 2008
</gallery>

==Przypisy==

# EWOK 1971, szp. 1712; 
# Devaux 1977, s. 235-241; 
# Żółtowski 1987, nr kat. 84, 89, il. 14, tabl. 5; 
# von Arnim 1992, nr kat./tabl. 170, 175, 210; 
# Nixon, Foot 1992, s. 101-102, tabl. 110; 
# Fernández 1994, nr kat./il. 44, 63-64, 118; 
# Macchi F. i L. 2002, s. 74; 
# Picaud 2002, s. 69-74; 
# Pokorzyńska 2005, s. 24-25. 

----
Autor: '''A.W.'''