Ałun
Ałun
(ang. alun, fr. alun, niem. alaun, wł. allume)
Roztwory różnych rozpuszczalnych soli.
Ałun chromowo-potasowy
Nazwa zwyczajowa dwunastowodnego siarczanu chromowo-potasowego.
Krystalizuje w fioletowych ośmiościanach, rozpuszczających się w zimnej wodzie w stosunku 1:2 na błękitno-fioletowy roztwór. Zabarwia klej na żółto, z tego powodu w konserwacji-restauracji i introligatorstwie rzadko znajduje zastosowanie.
Mieszaniny kleju zwierzęcego z chromianami, przede wszystkim dwuchromianami, są wrażliwe na światło, pod którego wpływem stają się nierozpuszczalne w wodzie. Ta ich właściwość znalazła zastosowanie w graficznych technikach reprodukcyjnych, w światłodruku, cynkografii, autotypii. Jest używany w przemyśle garbarskim oraz do hodowania monokryształów. W farbiarstwie używa się go jako bejcy.
Ałun glinowo-potasowy
Nazwa zwyczajowa dwunastowodnego siarczanu glinowo-potasowego. W farmacji stosowane są również nazwy: Aluminium Kalium sulfuricum, Alumen FP VIII, Aluminii Kalii sulfas.
Występuje naturalnie jako minerał w strefie wietrzenia skał ilastych, węgli zawierających piryt, markasyt oraz inne siarczki. Powstaje też w procesie wietrzenia skał magmowych zasobnych w skalenie i skaleniowce. Często zawiera domieszki sodu, manganu, żelaza, amonu.
W rzemiośle introligatorskim i konserwacji-restauracji używany jest w formie bezbarwnych kryształów, które po ogrzaniu do temp. 110 st.C zmieniają się w biały proszek, ałun bezwodny. Rozpuszczalny w wodzie, tworzy z nią roztwory kwaśne. Rozpuszczalność ałunu w wodzie znacząco wzrasta wraz z temperaturą: w temperaturze pokojowej w 100 częściach wody rozpuszcza się 10 - 20 części, w temp. 70 st.C - 90 części, we wrzącej wodzie - 350 części. Klej z ałunem nie rozpuszcza się w wodzie. Ałun glinowo-potasowy wykorzystywano do zabezpieczania kleju przed atakiem mikrobiologicznym, gruntowania papierów przed marmurkowaniem, impregnacji drewna przeciw ogniowi, a także w białoskórnictwie i w garbarstwie.
Przypisy
- Bohuslav Slansky, Materiały do malarstwa i konserwacji, T. 1, Warszawa: Arkady 1960, s. 137.
- https://pl.wikipedia.org/wiki/A%C5%82un_potasowy, data dostępu 14.02.2022.
Autor: M.P.B.
