Archiwalna oprawa

Spis treści

1 Archiwalna oprawa
2 Charakterystyka
3 Zobacz też
4 Grafika
5 Przypisy

Archiwalna oprawa

(ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura)

Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze.

Charakterystyka

Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymocowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4).

Oprawy te są rzadko dekorowane, wówczas dekoracje stanowią ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki.

W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe) oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie miały często luksusową dekorację charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość, ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.

Badania nad tym typem opraw szczególnie intensywnie prowadzono w Niemczech.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Kopertowa oprawa
Pergaminowe oprawy

Grafika

il. 1. Przykłady opraw archiwalnych. (fot. Szirmai, 2017, s. 302)
il. 2. Schemat typowej włoskiej oprawy archiwalnej. (rys. Macchi, 202, s. 21 )
il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303)