Format papieru

Format papieru

(niem. Papierformate, Normalformate)

Rozmiar arkusza papieru, niegdyś stanowiący wielkość pojedynczych, ręcznie czerpanych arkuszy, a współcześnie wielkość standardowych arkuszy używanych w działalności poligraficznej oraz dostępnych na rynku.

Formaty papieru czerpanego

Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 8:5 (1,618:1).

W różnych krajach stosowano różne nazwy i formaty papieru:

Anglia

Imperial	72 x 52,8
Elephant	67,2 x 55,2
Royal	60 x 48
Medium	57,6 x 45,6
	52,8 x 43,2
Demy, Printing	52 x 42
Large Post	50,4 x 39,6
Demy, Writing	38 x 37,2
Crown	48 x 36

Foolscap 39,6 x 32,1 Francja Grand Aigle 104 X 70 Grand Colombier 90 x 63 Colombier 85 x 62 Petit Colombier 80 x 60 Soleil 80 x 58 Jesus 76 x 56 Couronne 72 x 46 1,565 piano Raisin 65 x 50 1,53 Royal 63 x 48 1,52

Rozpoznano 12 głównych wielkości arkuszy papieru czerpanego:

• imperial (wielki imperial) 570 x 780 mm
• superroyal (imperial) 540 x 650 mm
• wielki royal (wielki królewski) 500 x 650 mm
• mały royal (mały królewski) 480 x 640 mm
• duża mediana (pocztowy) 460 x 590 mm
• mała mediana 440 x 560 mm
• duży register 420 x 530 mm
• mały register 400 x 500 mm
• stab (jednorożec) 380 x 480 mm
• wielka propatria 360 x 450 mm
• propatria (format szkolny) 340 x 430 mm
• format kancelaryjny 330 x 420 mm

Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji, zmieniały nazwy i wykazywały odchylenia wymiarów. Najstarsze przekazy pochodzą z XIV-wiecznej Bolonii i wymieniają następujące formaty:

• imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 mm
• reale (królewski), o wym.: 615 x 445 mm;
• mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 mm;
• recute – mały, o wym.: 450 x 315 mm.

Papier stosowany ok. 1390 r. przez Ulmana Stromera w Norymberdze posiadał wymiary 420 x 300 mm. Natomiast w Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:

• regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm
• mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.

Współczesne formaty papieru

Obowiązująca w Polsce norma arkuszy papieru PN-EN ISO 216:2009 jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Jej źródłem była niemiecka norma DIN 476 stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny w 1922 r. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m². Wielkość formatu B wychodzi od długości boków: długość krótszego boku w formacie B0 wynosi 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2 (z zaokrągleniem do pełnych milimetrów), co daje, po złamaniu na pół, tę samą proporcję długości boków w każdym każdym kolejnym formacie.

Dodatkowo istnieje format C, odnoszący się głównie do rozmiarów kopert.

Tytuł

	Format A	Format B	Format C
0	841×1189	1000×1414	917×1297
1	594×841	707×1000	648×917
2	420×594	500×707	458×648
3	297×420	353×500	324×458
4	210×297	250×353	229×324
5	148×210	176×250	162×229
6	105×148	125×176	114×162

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Format książki
Format biblioteczny
Format bibliograficzny
Format atlasowy
Format specjalny

Grafika

• 

  Powstawanie formatów przez podział

Przypisy

1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
2. G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 84.

---

Autor: MPG, E.P.