Format papieru
Spis treści
Format papieru
(niem. Papierformate, Normalformate)
Rozmiar arkusza papieru, niegdyś stanowiący wielkość pojedynczych, ręcznie czerpanych arkuszy, a współcześnie wielkość standardowych arkuszy używanych w działalności poligraficznej oraz dostępnych na rynku.
Formaty papieru czerpanego
Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 1:√2 lub też proporcją bardziej wydłużona: 2:3 lub bardziej kwadratową 3:4.
Rozpoznano 12 głównych wielkości arkuszy papieru czerpanego:
- Imperial (wielki imperial) 570 x 780 mm
- Superroyal (imperial) 540 x 650 mm
- Wielki royal (wielki królewski) 500 x 650 mm
- Mały royal (mały królewski) 480 x 640 mm
- Duża mediana 460 x 590 mm
- Mała mediana 440 x 560 mm
- Duży register 420 x 530 mm
- Mały register 400 x 500 mm
- Stab (jednorożec) 380 x 480 mm
- Wielka propatria 360 x 450 mm
- Propatria (format szkolny) 340 x 430 mm
- Format kancelaryjny 330 x 420 mm
Najstarsze przekazy dotyczące formatów papieru sięgają XIV w. (Bolonia) i wymieniają następujące formaty:
- imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 mm
- reale (królewski), o wym.: 615 x 445 mm;
- mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 mm;
- recute – mały, o wym.: 450 x 315 mm.
Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji, zmieniały nazwy i wykazywały odchylenia wymiarów, np. papier stosowany ok. 1390 r. przez Ulmana Stromera w Norymberdze posiadał wymiary 420 x 300 mm. Natomiast w Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:
- regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm
- mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.
Współczesne formaty papieru
Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru PN-EN ISO 216:2009 jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Norma ta pierwotnie została stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny – (DIN 476) w 1922 r. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Format C, stosowany głównie do rozmiarów kopert Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4. Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m², dla formatu B długość krótszego boku w formacie B0 wynosząca 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2 z zaokrągleniem do pełnych milimetrów.
| Rząd A | Rząd B | Rząd C | |
|---|---|---|---|
| 0 | 841×1189 | 1000×1414 | 917×1297 |
| 1 | 594×841 | 707×1000 | 648×917 |
| 2 | 420×594 | 500×707 | 458×648 |
| 3 | 297×420 | 353×500 | 324×458 |
| 4 | 210×297 | 250×353 | 229×324 |
| 5 | 148×210 | 176×250 | 162×229 |
| 6 | 105×148 | 125×176 | 114×162 |
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Format książki
Format biblioteczny
Format bibliograficzny
Format atlasowy
Format specjalny
Grafika
Powstawanie formatów przez podział
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
Autor: MPG, E.P.
