Format papieru

Z Leksykon oprawoznawczy
Wersja z dnia 15:39, 17 sie 2020 autorstwa Ela (dyskusja | edycje) (Grafika)

Skocz do: nawigacja, szukaj

Format papieru

(niem. Papierformate, Normalformate)

Rozmiar arkusza papieru, niegdyś stanowiący wielkość pojedynczych, ręcznie czerpanych arkuszy, a współcześnie wielkość standardowych arkuszy używanych w działalności poligraficznej oraz dostępnych na rynku.

Formaty papieru czerpanego

Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 1:√2 lub też proporcją bardziej wydłużona: 2:3 lub bardziej kwadratową 3:4.

Rozpoznano 12 głównych wielkości arkuszy papieru czerpanego:

  • Imperial (wielki imperial) 570 x 780 mm
  • Superroyal (imperial) 540 x 650 mm
  • Wielki royal (wielki królewski) 500 x 650 mm
  • Mały royal (mały królewski) 480 x 640 mm
  • Duża mediana 460 x 590 mm
  • Mała mediana 440 x 560 mm
  • Duży register 420 x 530 mm
  • Mały register 400 x 500 mm
  • Stab (jednorożec) 380 x 480 mm
  • Wielka propatria 360 x 450 mm
  • Propatria (format szkolny) 340 x 430 mm
  • Format kancelaryjny 330 x 420 mm

Najstarsze przekazy dotyczące formatów papieru sięgają XIV w. (Bolonia) i wymieniają następujące formaty:

  • imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 mm
  • reale (królewski), o wym.: 615 x 445 mm;
  • mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 mm;
  • recute – mały, o wym.: 450 x 315 mm.

Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji, zmieniały nazwy i wykazywały odchylenia wymiarów, np. papier stosowany ok. 1390 r. przez Ulmana Stromera w Norymberdze posiadał wymiary 420 x 300 mm. Natomiast w Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:

  • regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm
  • mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.

Współczesne formaty papieru

Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru PN-EN ISO 216:2009 jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Norma ta pierwotnie została stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny – (DIN 476) w 1922 r. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Format C, stosowany głównie do rozmiarów kopert Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2 z zaokrągleniem do pełnych milimetrów:

Tytuł
Rząd A Rząd B Rząd C
0 841×1189 1000×1414 917×1297
1 594×841 707×1000 648×917
2 420×594 500×707 458×648
3 297×420 353×500 324×458
4 210×297 250×353 229×324
5 148×210 176×250 162×229
6 105×148 125×176 114×162

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Format książki
Format biblioteczny
Format bibliograficzny
Format atlasowy
Format specjalny

Grafika

Przypisy

  1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.

Autor: MPG, E.P.