Kompartymenty
Spis treści
Kompartymenty
(ang. compartmen, panel, fr. compartiment, caisson, entrenerf, niem. Rückenfeld, wł. compartimento)
Pola na grzbiecie oprawy pomiędzy zwięzami. Ilość i wielkość kompartymentów w oprawach z grzbietem zwartym i szytych na zwięzy wypukłe odpowiada ilości i wielkości międzyzwięźli. Zazwyczaj jest ich od 3 - 8 w zależności od formatu książki. W oprawach z grzbietem wolnym i fałszywymi zwięzami ilość i wielkość kompartymentów nie musi odpowiadać ilości i wielkości międzyzwięźli. Kompartymenty mogą być tej samej wielkości lub też różnej. W drugim przypadku zazwyczaj ich wielkość zwiększa się od góry ku dołowi grzbietu. Kompartymenty mogą być skromnie lub bardzo udekorowane. W XV w. pojawiają się tam pierwsze ślepe wyciski tłoków. Na oprawach renesansowych, zwłaszcza włoskich i francuskich w kompartymentach pojawiają się skromne wzory, czasem złocone tłoczone drobnymi tłokami. W XVII i XVIII w. zdobnictwo w kompartymentach staje się coraz bogatsze, przeważają złocone wyciski stylizowanych kwiatów, waz, pucharów. Z czasem zdobnictwo przenosi się niemalże całkowicie z okładek na grzbiety. W tym czasie w kompartymentach zaczęto umieszczać tytuł książki (zazwyczaj 2. lub 3. kompartyment od góry), a także w luksusowych wydaniach nazwisko introligatora (dolny kompartyment), umieszczano też tam szyldziki.
Kompartymenty były często obwodzone złotą liniową ramką (niem. Karreé), wykonywaną liniakiem, radełkiem lub linią drukarską umieszczoną w wierszowniku (zwyczaj francuski). Dla wykonania złocenia tuż przy przegubie, książka była układana na specjalnej ukośnej podkładce (niem. Karreéklotz).
Zobacz też
Grzbiet
Międzyzwięźla
Zwięzy
Szyldzik
Grafika
il. 1. Książki z XVI i XVII w. - zdobienia kompartymentów (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 2. Książki z XVIII i XIX w. - zdobienia kompartymentów (fot. J. Czuczko, M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 60.
Autor: MPG, E.P.
