Archiwalna oprawa

Spis treści

1 Oprawa archiwalna
2 Charakterystyka
3 Ciekawostki
4 Zobacz też
5 Grafika
6 Przypisy

Oprawa archiwalna

ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Verlegereinband; wł. Archivistica legatura

Oprawa, w która najczęściej oprawiane były księgi archiwalne, kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1).

Charakterystyka

Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem o.p. miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywajacą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymontowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4). Oprawy te są rzadko dekorowane, a jeśli to są to ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elemntami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki. W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. ten rodzaj oprawy był barzdzo popularny w XVIII w. w Skandynawii. Oprawy te szczególnie badane były w Niemczech.

Ciekawostki

Zszywane i oprawiane w te formę mogły być czyste kartki (kartulariusze), które następnie wypełniano, przy czym datę pierwszego wpisu określano terminem „ante quem”.

We Włoszech oprawiano w ten sposób m.in. , nadający się do randek, choć w tym samym celu w książkach drukowanych data użycia jest używana jako termin „post quem”. Można rozważyć powiązania archiwalne, choć określonego typu, oraz „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe [?])oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie były często wykonywane przez mistrzów introligatorskich z luksusową dekoracją charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii, ale także wnoszą istotny przyczynek do badań Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.

Zobacz też

Kopertowa oprawa
Pergaminowe oprawy

Grafika

il. 1. Przykłady opraw archiwalnych. (fot. Szirmai, 2017, s. 302)
il. 2. Schemat typowej włoskiej oprawy archiwalnej. (rys. Macchi, 202, s. 21 )
il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303)