Bradel
Bradel
(oprawa à la Bradel) (ang. Bradel binding, niem. Bradel-Einband, Cartonage à la Bradel, fr. cartonnage à la Bradel)
Oprawa wykonywana w technice wklejanej, opracowana w końcu XVIII w. (pomiędzy 1772 a 1809) przez francuskiego introligatora Alexisa Pierre Bradela. Konstrukcja Bradela miała na celu uproszczenie technologii oprawy, była techniką rewolucyjną, punktem wyjścia dla różnych technik XIX-wiecznych, przede wszystkim oprawy wklejanej stosowanej na skalę przemysłową.
Pierwotnie Bradel całą okładkę wykonywał z jednego użytku cienkiej tektury, którą przełamywał w przegubie, a następnie oblekał papierową obłóczką. Oprawa była traktowana jako oprawa tymczasowa, dlatego czasem nie obcinano przedniej i dolnej krawędzi, a jedynie górną, którą niekiedy złocono. Z czasem w miejsce jednej tekturki zaczęto stosować dwie odrębne tekturowe okładzinówki oraz kartonową grzbietówkę, które montowano na pasku papieru. Po obleczeniu okładki są łączone z blokiem, poprzez przyklejenie wyklejek oraz wąsów (końcówek zwięzów) do wewnętrznej strony okładek.
Oprawę wykonuje się zszywając składki na taśmy, grzbiet ma lekki oporek (45°), niekoniecznie nabity, lecz będący utrwalonym naszyciem grzbietu. Oprawa charakteryzuje się wolnym przegubem oraz odsadkami pomiędzy grzbietem i okładkami. Bradel jest z założenia oprawą lżejszą oraz bardziej uproszczoną niż oprawa wykonywana na bloku (np. oprawa francuska), okladi zwykle wykonywane saz dość cienkiej tektury.
Odmiany oprawy à la Bradel
Nazwę Bardel stosowano dla różnych odmian techniki oprawy, która różniła się od wcześniejszych technik, zwłaszcza oprawy organicznej tym, że okładkę wykonywano odrębnie od bloku. Jednak większa staranność, dostosowywanie okładki do konkretnego egzemplarza i wykonywanie wielu procedur w bezpośrednim kontakcie okładki z blokiem (choć nie sklejonej z nim), a także oporek odróżnia ją od zwykłej oprawy wklejanej.
W tradycji francuskiej odróżniano oprawę à la Bradel od kartonażu à la Bradel. Oprawa stosowana jest głównie dla opraw pergaminowych, charakteryzuje się większą liczbą kart ochronnych (w tym kart barwnych) oraz obecnością scezury. Proces oblekania okładek przebiega na okładce nałożonej na blok, po to by cały czas kontrolować dopasowanie wymiarów. Technika ta jest mniej odpowiednia dla oprawy skórzanej, gdyż skóra wymaga bardzo cienkiego zszarfowania w partii odsadek.
Kartonaż à la Bradel to lekka oprawa całopapierowa lub z grzbietem skórzanym, pergaminowym lub płóciennym, wykonana z cienkiej tektury czy nawet kartonu. Technika była stosowana do seryjnych opraw wydawniczych.
Kartonaż wykonywano także w wariancie z okładkami nakładanymi. Wówczas półpłócienny lub półskórkowy grzbiet usztywniony grzbietówką naciągano na blok grzbietu i przyklejano do skrzydełek (scezury). Następnie osobno przygotowywano okładzinówki, które oklejano, podwijając ze wszystkich stron, a następnie naklejano na blok, tj przyklejano do skrajów płótna z grzbietu oraz wyklejek.
Inny wariant przewidywał okładkę dwuwarstwową. Wewnętrzna tekturka była sklejona z grzbietówką na papierowym pasku, grzbiet okładki oklejano płótnem, a następnie na całość naklejano drugi użytek tektury, oklejony obłóczką, podwiniętą tylko od strony grzbietowej. Po sklejeniu obu warstw tektury podwijano i podklejano skraje materiału obleczeniowego.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Wklejane oprawy
Przegub wolny
Grzbiet łamany
Naszycie grzbietu
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Bradel binding, w: M.T. Roberts, D. Etherington, Bookbinding and the Conservation of books. A Dictionary of Descriptive Terminology http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt0459.html
- Bradel, Alexis Pierre, w: G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 18.
- J. Cambras, La reliure, Vineuil 2013, s. 52-53.
- M. Wolf-Lefranc, Ch. Vermuyse, La reliure, Paris 1957, s. 266-280.
Autor: E.P.
