Oporek
Spis treści
Oporek
(kaszerowany grzbiet) (niem. Abpressen)
Rozszerzony profil grzbietu książki, przypominający przekrój grzybka.
W dawnych oprawach oporek powstawał samoczynnie, był konsekwencją szycia składek nićmi, których obecność automatycznie poszerzała grubość grzbietu. Po zamocowaniu okładzin grzbiet ulegał rozchyleniu.
W XIX wieku zaczęto celowo opracowywać grzbiet przez obijanie go młotkiem, tak by powstał wydatny oporek. Był on wymaganym elementem oprawy w technice francuskiej, w której wynosi 90°.
W innych oprawach oporek była płytszy - 45°. Czasami jego wykonanie nie wymaga obijania młotkiem, w przypadku mocno "naszytych" grzbietów, tj. takich gdzie nici powodują zgrubienie grzbietu, wystarcza zaprasowanie zaklejonego bloku, w ten sposób, by grzbiet był wysunięty poza belki/deski.
W technologii oprawy przemysłowej zarzucono wykonywanie oporka. Bywał wykonywany czasami dla opraw luksusowych, ciężkich tomów, którym grozi deformacja (opadanie) grzbietu. Oporkowanie przetrwało także w introligatorstwie angielskim, w którym nawet oprawy przemysłowe uzyskiwały oporek. Dla przyspieszenia oporkowania skonstruowano specjalną maszynę do oporkowania.
Technika wykonania
Grzbiet uszytego bloku książki jest zaklejany klejem, a po przeschnięciu wyokrąglany. Następnie wraz z deskami zaciśnięty w prasie belkowej. Książka wystaje poza deski kilka milimetrów. Prasa ustawiana jest w ten sposób, by grzbiet znalazł się poziomo ponad prasą a następnie jest odpowiednio obijany młotkiem, wskutek czego skrajne składki odchylają się na zewnątrz. Następnie profil jest utrwalany ponownym zaklejeniem.
Zależnie od rodzaju oprawy wykonuje się mniej lub bardziej szeroki oporek. Największy oporek, jest wymagany w oprawie francuskiej. Dla jego nabijania stosuje się specjalnie przygotowane deski ze skośną fazą, pozwalające nabić oporek o kącie większym niż 90°, należy bowiem liczyć się z tym, że podczas schnięcia oporek nieco się cofnie.
Okładziny są podczas montażu dosunięte do samego oporka i całkowicie wchodzą w zagłębienie.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Francuska oprawa
Maszyna do oporkowania
Grafika
Nabijanie oporka.
Oporek 90°.
Oporek 45°.
Przypisy
- Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 182-184.
Autor: E.P.
