Papier-mâché
Spis treści
Papier-mâché
Papier-mâché (z fr.) – masa składająca się z rozmiękczonych w wodzie kawałków papieru (makulatury) lub masy celulozowej, związanej klejem skrobiowym, niekiedy wzbogacana gipsem, kredą, barwnikami, środkami konserwującymi. Uformowana masa twardnieje po wysuszeniu, jest wykorzystywana do wykonywania elementów dekoracyjnych, w tym dekoracji teatralnych, masek oraz w lalkarstwie, a nadto do wyrobu artystycznych ozdób. Źródła techniki sięgają starożytnego Egiptu, gdzie z papirusu lub lnu pokrywanego gipsem wykonywano maski pośmiertne. Technika stosowana w krajach Wschodu, w Europie weszła do użycia na początku XVIII w. do wykonywania detali architektonicznych, ozdobnych elementów mebli. Dzięki wzbogaceniu olejem masa stała się wodoodporna, dla wzmocnienia formowano ją na drucianych konstrukcjach, a dla uzyskania efektu estetycznego szlifowano po wyschnięciu i złocono.
Oprawy z papier-mâché
Technika papier-mâché upodobniała oprawy do płaskorzeźb wykonanych z kamienia lub szlachetnych gatunków drewna (hebanu). Okładziny odlewano z mieszaniny gipsu, masy papierowej i innych wypełniaczy oraz antymonu, masę osadzano na metalowej konstrukcji. Okładki charakteryzowały się brakiem elastyczności, dlatego przeguby lub całe grzbiety były sporządzane ze skóry lub tkaniny. Oprawy wykonywano najczęściej w czarnym lub ciemno brunatnym kolorze, niekiedy ażurowe, ukazujące aksamitne, purpurowe tło. Wysokie koszty przygotowania skomplikowanej formy powodowały, że dopiero długie serie, rzędu tysiąca egzemplarzy, równoważyły koszty wykonania.
Technikę papier-mâché dla wykonywania opraw książek stosowano w Anglii w latach 40-60. XIX w., patent otrzymała angielska firma Jackson & Sons w połowie lat 40. Oprawy z papier-mâché realizowane seryjnie, jako oprawy wydawnicze dla luksusowych edycji wydawanych z przeznaczeniem na prezenty lub salonowe gadżety. Same książki były bogato ilustrowane, drukowane w technice chromolitografii w stylu historyzującym, głównie średniowiecznym. Także dekorację opraw stylizowano na mediewalne, klasztorne woluminy ('monastic style'). Z produkcją opraw z papier-mâché obok firmy Jackson & Sons związana jest postać edytora, ilustratora i projektanta Henrego Noel Humphreysa, introligatornie J. & R. Leighton oraz J. Hayday'a. Oprawy uzyskały edycje Biblii, dzieł Szekspira, The Parables of Our Lord, The Coinage of the British Empire, The History of Writing, The Miracles of Our Lord, A record of the Black Prince.
Grafika
Obrazek 1
Obrazek 2
Obrazek 3
Obrazek 4
Przypisy
- B. Middleton, A history of english craft bookbinding technique, London 1978, s. 138-139.
- R. McLean, Victorian publishers' book-bindings in paper, London 1983, s. 12-14.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Papier-m%C3%A2ch%C3%A9
- http://www.libraryasincubatorproject.org/?p=9177
Autor: E.P.
