Sztancowana dekoracja

Sztancowana dekoracja

a) w elementach metalowych na oprawach: zdobienia, których technika wykonania oparta jest na wyciskaniu blachy (np. mosiężnej) za pomocą specjalnego, metalowego stempla (patrycy) w gotowej, metalowej matrycy. Początki stosowania tej techniki w introligatorstwie przypuszczalnie wiążą się z okuciami i zapięciami gotyckimi z XV w.-pocz. XVI w., na co wskazują ich zestandaryzowane dekoracje o płytkim reliefie, imitujące szlachetniejszą technikę grawerowania. Wyroby te powstawały na masową skalę w wyspecjalizowanych warsztatach clausurmacherów (okuciowników), oraz prawdopodobnie pokrewnych zawodów jak złotnicy i mosiężnicy. Ze względu jednak na fakt, iż blachy takich elementów są opracowane jednostronnie, możliwe że były wybijanie ze stalowych stempli na innym, twardym podkładzie (np. na kowadle). Technika wykonania blaszanych, mosiężnych okuć z XVI-pocz. XVIII w. wskazuje na kontynuację tej techniki. Do jej ugruntowania musiało dojść w XIX w., gdy elementy tego rodzaju zaczęto produkować metodami przemysłowymi; b) w dekoracji tekstylnych (głównie płóciennych) oraz skórzanych opraw nakładowych XIX-pocz. XX w.: zdobienia wyciśnięte za pomocą metalowej matrycy o dużej powierzchni, przeważnie obejmującej całą powierzchnię okładzin lub grzbietu. W potocznym rozumieniu „dekoracja sztancowana” jest synonimem „dekoracji plakietowej/matrycowej/wykonanej z matrycy introligatorskiej”. W ujęciu historycznym pożądane byłoby jednak różnicowanie pierwszej kategorii dzieł (typowych dla produkcji przemysłowej) oraz typowych dla osiemnastowiecznej Francji opraw rzemieślniczych, choć wykonywanych quasi-przemysłowymi metodami, w których posługiwano się dużoformatowymi plakietami (matrycami) obok wielu innych, tradycyjnych narzędzi (tłoki, filety itp.), zob.: plakieta, plakietowe oprawy