Zamknięcia okręcane
Zamknięcia okręcane (niem. Wickelverschluss) Ten rodzaj zamknięcia kodeksu tworzą różnego rodzaju pasy, rzemienie, taśmy lub sznurki, które okręcają się wokół samych siebie lub innego elementu, co zapobiega rozchylaniu się okładek. Ze względu na ilość elementów i ich rodzaj wyróżnia się kilka podstawowych wariantów tych zamknięć.
Spis treści
Warianty zamknięć okręcanych
Zamknięcia okręcane jednoelementowe
Przymocowany do tylnej okładki pas, rzemień, taśma, sznur owija się wokół kodeksu i okręca na przedniej okładce wokół samego siebie (il. 1, 2, 3)(niem. Untergesteckter Wickelverschluss). Najstarsze tego rodzaju zamknięcia zidentyfikowano na kodeksach egipskich z III i IV w., przy czym funkcjonowały aż do XIX w., szczególnie popularne były w miękkich oprawach atlasów (il. 3).
Zamknięcia okręcane wieloelementowe
Guzikowe (niem. Knopfverschluss) - najczęściej tego typu zamknięcia znajdują się na oprawach kopertowych (il.4). Końcówka przymocowanego do klapy takiej oprawy (przedłużenie tylnej okładki) rzemienia, sznurka owija się wokół guzika lub guzików mocowanych na powierzchni okładki (il. 5, 1-05) lub na grzbiecie (il. 5, 1-06). Guziki były wykonane ze stopów metali (rzadko), skóry, kości, rogu. Ten rodzaj zamknięcia był najbardziej popularny w XIV - XV w.
Grafika
il. 1. Zamknięcie kodeksu okręcane jednoelementowe. (rys. Scholla A.B., 1970, s. 65)
il. 2. Przykłady zamknięć kodeksów okręcanych jednoelementowych. (rys. Adler G. , 2010, s. 7)
Obrazek 1
il. 3. Zamknięcie okręcane jednoelementowe pasowe, Atlas Homanna, XVIII w., Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 4. Zamknięcie kodeksu okręcane guzikowe. (rys. Scholla A.B., 1970, s. 65)
il. 5. Przykłady zamknięć kodeksów okręcanych guzikowych. (rys. Adler G. , 2010, s. 7)
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010.
- Luers H., Das Fachwissen des Buchbinders, Stuttgart 1941.
- Scholla A.B., Libri sine asseribus. Zur Einbandtechnik, Formund Inhalt mitteleuropeischer Koperte des 8. bis 14. Jahrhunderts, Braunschweig 1970.
- Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999.
Autor: MPG
