Zapięcia kodeksów
Spis treści
Zapięcie (klamry)
ang. Fastening; fr. fermoir; łac. clausurae; niem. Buchverschluss, Schliesse; wł. chiusura, fermaglio). Okucie kodeksu o funkcji ochronnej, zapobiega rozchylaniu się okładek i tym samym przedostawaniu się do wnętrza bloku zanieczyszczeń, owadów, a także powstawania deformacji bloku, szczególnie pergaminowych kart w wyniku niestabilnych warunków klimatycznych. Jest de facto element dociskowy.
Budowa i mechanizm działania
Zapięcia zbudowane są z elementów nieruchomo przymocowanych do okładki kodeksu - zaczep (ang. Catch plate, niem. Lager, wł. graffa) oraz z części ruchomych - zapinka (ang. Clasp; niem. Spange, wł. contrograffe). Umieszczenie zapinki w zaczepie powoduje zamknięcie kodeksu. Zaczepami są różnego rodzaju blaszki, płytki metalowe z wyciętymi okienkami lub wygięte w odpowiedni sposób. Zapinki to różnego rodzaju haczyki, oczka, kapturki, paski z metalowymi płytkami lub pętelkami. Zasadniczo zapięcia dzielą się na zapięcia w pełni metalowe i paskowe (il. 1, 2). Zapinki do dolnej okładki mocowano mniej lub bardziej ozdobnymi gwoźdźmi (ang. nail; fr. clou; niem. Nagel, wł. chiodi) (il. 2, 3), pod które najczęściej podkładano blaszki zwane nasadami.
W Europie Środkowej montowano zazwyczaj dwa zapięcia na przedniej krawędzi kodeksu. w Europie Południowej dodawano jeszcze po jednym na górnej i dolnej krawędzi.
Śródtytuł
Lista
- Punkt 1
- Punkt 2
- Punkt 2.1
- Punkt 2.2
- Punkt 2
Zobacz też
Grafika
Obrazek 1
Obrazek 1
il. 3. Przykłady różnego rodzaju ozdobnych gwoździ mocujących nasady do tylnych okładek kodeksów (rys. Macchi F., s. 80)
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010,
- Ciesielczyk M., Metalowe zapinki w książkach. Historia i technika, Praca magisterska [promotor: dr H. Rosa], Toruń UMK, 1999, maszynopis.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski], Wrocław, 1971.
- Kurpik W, Uwagi o niektórych elementach oprawy i ich roli w ochronie książki, Ochrona Zabytków, 1982, Tom 35 , Numer 3-4 (138-139).
- Macchi F., Dizionario Illustrato Della Legature, Milano 2002.
- J.A. Szirmai, *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999.Przypis 1
Autor: MPG
