Garbniki

Garbniki

(ang. tannins, fr. tanins, niem. Tannine, wł. tannini)

Garbniki – substancje służące do garbowania skóry. Ich garbujące działanie przejawia się w wiązaniu się z białkiem występującym w skórze (kolagenem), przez co jest ono neutralizowane lub usuwane ze skóry, która staje się skórą wyprawioną. Ze względu na pochodzenie garbniki można podzielić na:

• garbniki nieorganiczne (mineralne): związki chromu(III), cyrkonu(IV), tytanu(IV), glinu, żelaza(III), rtęci(II), molibdenu(III), krzemu, wanadu(V), wolframu(V) i molibdenu(VI), a także kwasy polifosforowe
• garbniki organiczne: naturalne (roślinne, taniny), zwierzęce (tran), syntetyczne (syntany, aldehydy alifatyczne)

Garbniki roślinne

W przeszłości do garbowania skór stosowane było garbowanie roślinne. Garbniki roślinne występują w korze dębu, świerku, w liściach i owocach rozmaitych roślin. Najważniejsze z nich są pochodnymi kwasu galusowego, którego glukozydem jest tanina. Pod działaniem garbników surowa skóra nabiera trwałości.

Taniny

Grupa organicznych związków chemicznych, pochodne fenoli, naturalnie wytwarzane przez rośliny. Taniny nadają roślinom cierpki, nieprzyjemny smak, wykazują też działanie toksyczne w tym powodują denaturację białek, co zostało wykorzystane w garbarstwie. Denaturacja włókien kolagenowych, obecnych w skórach zwierzęcych, powoduje, że białka te stają się trudno dostępne dla drobnoustrojów.

Garbniki są ciałami stałymi, mają postać bezbarwnego lub brązowego proszku albo płatków. Rozpuszczają się w wodzie i jej mieszaninach alkoholowych oraz w acetonie. Źle rozpuszczają się w eterze i chloroformie. Tanina techniczna zawiera do 40% zanieczyszczeń - skrobi, dekstryny, gum roślinnych i rozmaitych soli.

Wyrabia się ją z galasówek chińskich, japońskich i lewantyńskich. Europejskie galasówki zawierają zbyt mało taniny, z tego powodu nie nadają się do jej produkcji. Dawniej, z taniny i siarczanu żelaza sporządzano atramenty żelazowo-galusowe, których cechą charakterystyczną było ciemnienie po pewnym czasie (po zmieszaniu obu składników powstaje kompleks – galusan żelaza (II), bezbarwny, rozpuszczalny w wodzie związek, który dopiero w wyniku utlenienia powietrzem Fe(II) do Fe(III), tworzy kompleks Fe (III) odpowiedzialny za właściwości atramentu). Roztworami taniny można było utwardzać klej zwierzęcy i farby ze spoiwem klejowym. Taniny znalazły szerokie zastosowanie w farbiarstwie jako zaprawa wiążąca barwnik z włóknami tkaniny.

Zobacz też

Skóra garbowana roślinnie

Przypisy

1. Bohuslav Slansky, Materiały do malarstwa i konserwacji, T. 1, Warszawa: Arkady 1960, s. 137.
2. Grzegorz Nehring, Część teoretyczno – badawcza pracy dyplomowej magisterskiej: Zastosowanie spektroskopii fluorescencji rentgenowskiej do badania atramentów żelazowo-galusowych, promotor: M. Pronobis-Gajdzis, Toruń, UMK 2019, s. 30.
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Garbniki, data dostępu 14.02.2022.
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Taniny, data dostępu 14.02.2022.

---

Autor: M.P.B.