Sztancowana dekoracja
Spis treści
Sztancowana dekoracja
(ang. stamped decoration)
Dekoracja oprawy uzyskana w drodze sztancowania, czyli mechanicznego odciskania formy, wskutek czego następowało wytłoczenie reliefu lub wycinanie kształtu.
Sztancowanie elementów metalowych
Sztancowanie elementów metalowych to technika wykonania na wyciskaniu blachy (np. mosiężnej) za pomocą specjalnego, metalowego stempla (patrycy) w gotowej, metalowej matrycy. Początki stosowania tej techniki w introligatorstwie przypuszczalnie wiążą się z okuciami i zapięciami gotyckimi z XV w.-pocz. XVI w., na co wskazują ich zestandaryzowane dekoracje o płytkim reliefie, imitujące szlachetniejszą technikę grawerowania. Wyroby te powstawały na masową skalę w wyspecjalizowanych warsztatach clausurmacherów (okuciowników), oraz prawdopodobnie pokrewnych zawodów jak złotnicy i mosiężnicy. Ze względu jednak na fakt, iż blachy takich elementów są opracowane jednostronnie, możliwe że były wybijanie ze stalowych stempli na innym, twardym podkładzie (np. na kowadle). Technika wykonania blaszanych, mosiężnych okuć z XVI-pocz. XVIII w. wskazuje na kontynuację tej techniki. Do jej ugruntowania musiało dojść w XIX w., gdy elementy tego rodzaju zaczęto produkować metodami przemysłowymi.
Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.
(ang. die cutting)
Elementy dekoracyjne uzyskiwano w drodze sztancowania (wycinania), a następnie aplikowano je na okładki. Metodą sztancowania uzyskiwano także otwory w obleczeniu lub wierzchniej warstwie okładki, przez które prześwitywały elementy umieszczone pod spodem (współcześnie do tego celu stosuje się wycinanie laserowe).
Sztancowane książki
W drodze sztancowania powstawały też książki o nieregularnych kształtach. Sztancowaniu poddawano całą książkę, wraz z okładką.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Sztancowanie
Sztanca
Grafika
Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
Późnogotyckie mosiężne okucie narożne i zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
Późnogotyckie mosiężne zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
Zbliżenie powierzchni późnogotyckiego zapięcia ze sztancowaną dekoracją. Wł. Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną na oprawie polskiej z końca XVI w. Wł. Biblioteka WSD we Włocławku, fot. A. Wagner
Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją i inicjałową sygnaturą wykonawcy (złotnika?) na oprawie polskiej z końca XVI w.Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
Sztancowana aplikacja na oprawie Ludwika Wierzbickiego z 1874. Wł. Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu.
Książka o wysztancowanym kształcie. Wł. Muzeum Drukarstwa Warszawskiego
Druk reklamowy wysztancowany w fantazyjny kształt. Wł. WMBP w Bydgoszczy. Fot. Marcin Jankowski
Przypisy
- G. Adler, Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden 2010, s. 54-59
- M. Gradowski, Dawne złotnictwo. Technika i terminologia, Warszawa 1980, s. 51-53.
Autor: A.W., E.P.
