Karta

Karta

(łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Blatt, Karte, fr. feuille, wł. foglia)

Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała najczęściej przez złożenie arkusza. Zazwyczaj są numerowane (zob. foliacja). Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą, awers) i verso (lewą, odwrotną, drugą, rewers).

Strefy kart

Na kartach kodeksu można wyróżnić następujące strefy (ang. leaves features):

• rynnę (ang. gutter) - wewnętrzna część pomiędzy kartami w bloku,
• grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty,
• strony (ang. pages),
• obszar tekstu (ang. text area) – kolumna lub kolumny tekstu, zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie,
• marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach.

Rozróżnienie kart w kodeksie

W kodeksach, niezależnie od czasu i miejsca powstania można rozróżnić następujące karty:

• karty właściwe (blok książki)
• karty integralne
• karty ochronne
• karty przybyszowe.

Otwory na kartach

Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Blok książki
Karty integralne
Karty ochronne
Karty przybyszowe

Przypisy

1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1109-1113.
2. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 188-189.

---

Autor: M.P.B