Garby

Garby

(zwięzy, bindy) (ang. raised bands; niem. Bünde, Rückenbünde, Rücken mit echten Bünden; fr. Nerfs; wł. dorso con nervi falsi)

Uczytelnione na grzbiecie oprawy jakiekolwiek zwięzy wypukłe (il. 1), bez względu na to, czy są to zwięzy prawdziwe czy fałszywe. W dawnym introligatorstwie garby uczytelniano poprzez obwiązanie ich na czas suszenia sznurkiem (il.2), którego odcisk można często zidentyfikować na zabytkowych oprawach. Ślady takie odkryto na oprawach pochodzących już z XIV w. W przypadku szycia na zwięzy podwójne, sznurek przeprowadzano często także pomiędzy zwięzami. Czynność ta była ważnym zabiegiem, na co wskazują podręczniki introligatorskie. Przeznaczono do niej specjalne praski lub deski z kołeczkami (il.3). Obwiązywania sznurkiem garbów zaniechano w XIX w., gdy do użycia weszły specjalne szczypce do obróbki zwięzów (il.4). Garby i kompartymenty można także opracować z użyciem kostki introligatorskiej (il. 5) lub specjalnych drewnianych listewek z wyciętymi rowkami, odpowiadającymi wielkości zwięzów (prawidła)(il.6).

Fałszywe zwięzy

(sztuczne zwięzy) (ang. false bands, hubs, fr. faux nerfs, niem. falsche Bünde)

Nazwa używana powszechnie na garby, które nie są wynikiem uwypuklenia na grzbiecie okładki konstrukcyjnych zwięzów, lecz stanowią jedynie dekoracją grzbietu. Sztuczne zwięzy wykonywane są w oprawach z wolnym grzbietem i grzbietówką. Powstają przez naklejenie na grzbietówce sznurka, pasków tekturowych lub skórzanych, które po obleczeniu grzbietu uwypuklają się. Sztuczne zwięzy mogą mieć bardziej estetyczny wygląd, gdy paski są ukośnie ścinane na skrajach. Nie ulegają uszkodzeniom podczas otwierania książki, gdyż razem z grzbietówką odchylają się od grzbietu.

Sznurki, które stanowią prawdziwą konstrukcję do szycia są ukryte w nacięciach. Rozstaw sztucznych zwięzów może odwzorowywać rozstaw sznurków lub też być zupełnie inaczej rozplanowany. Dekoracyjne sztuczne zwięzy mogą mieć nienaturalną szerokość (ekstremalnie szerokie uwypuklenia, ang. hubs), mogą mieć nierytmiczny rozkład, mogą też znajdować się w miejscach, gdzie zwięzów nie ma, np. na skrajach grzbietu.

Powstanie sztucznych zwięzów datuje się na początek XIX wieku, gdy po kilku latach mody na grzbiety pozbawione zwięzów, powróciła moda na tradycyjne wypukłości garbów, lecz że zmieniła się technologia szycia i oprawy (szycie na wcięte sznurki, grzbiet wolny), trzeba było wykonać je zupełnie niezależnie od konstrukcji bloku.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Zwięzy

Grafika

• 

  il. 1

• 

  il. 2

• 

  il.3

• 

  il. 4 Szczypce do zwięzów

• 

  il. 5

• 

  il. 6

• 

  Przygotowywanie sztucznych zwięzów na grzbietówce

• 

  Przygotowywanie sztucznych zwięzów na grzbiecie

Przypisy

1. Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt2773.html https://cool.culturalheritage.org/don/dt/dt1263.html (data dostępu 11.07.2018)
2. Zjawiński Z., Introligatorstwo. Warszawa 1967, s. 188-189.
3. Rhein Adolf, Das Buchbinderbuch. Ein Lehr- und Nachschlagebuch zur Einführung in die Grundlagen der Buchbinderei und Vorbereitung für die Fachprüfungen, Halle 1954, s. 198.

---

Autor: M.P.B., E.P.