Francuska oprawa
Spis treści
Francuska oprawa
(ang. French calf; niem. Franzband, Halbfranzband; fr. reliure proprement dite)
Oprawa francuska to solidna i czasochłonna technika oprawiania książek ukształtowana w XIX wieku, wzorowana na tradycyjnej oprawie organicznej stosowanej od średniowiecza. Najistotniejszą jej cechą jest zaoporkowany grzbiet oraz typ konstrukcji, czyli połączenia bloku książki z okładką.
Książka musi być zszyta na sznurkowe zwięzy, których końcówki, tzw. "wąsy" są przeciągnięte przez otwory wywiercone w okładzinach. O ile jednak w średniowieczu okładziny sporządzano z drewna, a sznurki po przeciągnięciu zamocowywano kołkami, o tyle w wieku XIX, gdy okładki wykonywano z tektury, końcówki zwięzów przyklejano do zewnętrznej strony okładzinówki lub przeciągano przez otwory w tekturze i przyklejano.
Oprawę francuską cechuje też wysoki oporek, czyli rozszerzony profil grzbietu książki, uzyskany przez odpowiednie obicie go młotkiem. Okładziny zamocowane są przy samym bloku, bez odsadki. "Wchodzą" one w zagłębienie oporka, tak że grzbiet przechodzi bez żadnego uskoku w okładkę, natomiast po otwarciu okładki we wnętrzu przy przegubie powstaje charakterystyczny schodek.
Oprawa francuska może mieć grzbiet zwarty lub odpadający. Na grzbiecie mogą być garby zwięzów.
W oprawie z grzbietem zwartym skóra jest naklejona bezpośrednio na grzbiet bloku. Jeśli oprawa jest wyposażona w garby na grzbiecie, to są to zwięzy prawdziwe, czyli konstrukcyjne sznurki uwypuklone pod skórą. Dla lepszego efektu zwięzy bywają podwyższane przez pasek skóry lub tektury.
Oprawa z grzbietem odpadającym posiada grzbietówkę, czyli pasek kartonu, odseparowujący grzbiet oprawy od grzbietu bloku. Ewentualne garby w oprawie z grzbietem odpadającym to tzw. sztuczne zwięzy, a więc paski skóry lub tektury wklejone pomiędzy grzbietówkę a skórę, posiadające jedynie cel dekoracyjny.
Oprawa francuska jest oblekana na zamontowanych okładkach. Zwykle obleczeniem jest skóra, czasem jest to półskórek, wówczas oprawa zwana jest "Halbfranzband".
Cechą charakterystyczną oprawy francuskiej jest spłaszczenie fałdu skóry nad kapitałką, tzw. daszek (kapturek). Ponadto rogi tektury przy kapitałce są ścięte tak, że w okładce powstają małe wcięcia zapobiegające deformacji daszka podczas otwierania książki.
Przyklejenie wyklejki następuje w pozycji rozwartych okładek. Istotne jest staranne przyklejenie wyklejki na przegubie oraz wysuszenie w tej pozycji, dzięki czemu naddatek materiału wyklejkowego pozwala następnie na swobodne otwieranie książki i nie zachodzi zjawisko "ciągnięcia się" kart za okładką.
W Anglii staranne oprawy w technice francuskiej zwykle były wykonane ze skóry cielęcej, stąd angielskie terminy full calf, a zwłaszcza half calf oznaczają oprawę w skórę cielęcą, wykonaną w technice francuskiej.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Organiczna oprawa
Przegub zwarty
Oporek
Daszek
Ścięcie rogu
Grafika
Zasadzanie okładzin. Rys. K. Komsta-Sławińska
Oporek i okładka z przegubem zwartym. Rys. K. Komsta-Sławińska
Główka grzbietu z daszkiem i wcięciami rogów okładek. Oprawa Władysława Dąbrowskiego.
Przypisy
- Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 191-197.
- Rhein Adolf, Das Buchbinderbuch, Halle 1954, s. 196-210.
- Wiese Fritz, Der Bucheinband, Stuttgart 1953, s. 219-254.
- Cockerell Douglas, Bookbinding, and the care of books: a handbook for amateurs, bookbinders & librarians, London 1901
Autor: E.P.
