Papiery drukowane drzeworytnicze

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj

Papiery drukowane drzeworytnicze

(papiery domino, papiery kartunowe, papiery kattunowe, papiery perkalowe, papiery ksylograficzne) (ang. block-printed papers, woodblock-/woodcut-printed papers; niem. Kattunpapier, Modeldruckpapier; fr. domino, papier dominoté, dominotier; wł. carta remondiniana, coperta xilografica, carte xilografiche)

Papiery drukowane drzeworytnicze to rodzaj papierów dekoracyjnych zdobionych techniką druku wypukłego przy użyciu klocka drzeworytniczego. Obok klocków drzeworytniczych w użyciu były także klocki drewniane, których dekoracja w całości lub w części była skomponowana z wbitych w klocek metalowych sztyftów. Papiery te mogą być drukowane jedno- lub wielobarwnie.

W stosunku do papierów drzeworytniczych wytwarzanych od 1735 r. używano nazwy „papiery perkalowe” (ang. chintz papers, calico papers). Wzornictwo tych papierów inspirowane było francuskimi papierami domino, wzorami na tapetach i kołtrynach oraz zdobnictwem tkanin.

Historia

Pierwsze papierowe obleczenia zdobione techniką drzeworytniczą, które zachowały się do naszych czasów pochodzą z końca XV wieku. Były to imitacje skórzanych obleczeń, zawierające przedstawienia figuralne (il. 1), wzory roślinne i geometryczne. Pierwsze manufaktury papierów drukowanych powstały w Niemczech i Francji ok. poł. XVI w. Pod koniec XVII wieku tapiserie de papier były szczególnie popularne w Paryżu, tam też powstały pierwsze manufaktury dominotiers zajmujące się ich wytwarzaniem, m.in. firmy Papillonów oraz założona nieco później firma Les Associétes (il. 2). Wytwarzane tam papiery były zazwyczaj dwu- lub wielokolorowe. Manufaktury produkujące dekoracyjne papiery domino miały zwykle charakter niewielkich, rodzinnych przedsiębiorstw. Właściciele wytwórni często sami wycinali wzory w matrycach, bardzo rzadko korzystając z usług profesjonalnych drzeworytników. Odbitki powstawały zazwyczaj na papierze o wymiarach 45 × 36 [cm]. Charakterystyczną cechą papierów drzeworytniczych, było to że zazwyczaj kolorowano je ręcznie lub przy użyciu szablonów. Wielu wzorów drukowanych papierów nie można przypisać konkretnym twórcom, jednak zachowały się także papiery z nazwami ośrodków, w których powstały i sygnaturami twórców umieszczonymi na marginesie arkusza, obok drukowanego wzoru (il. 3, 4. 5).

Ważnym ośrodkiem produkcji dekoracyjnych papierów drukowanych była włoska manufaktura Remondinich. Papiery przez nią wytwarzane były znane i cenione w całej Europie. W szczytowym okresie rozwoju firma zatrudniała ponad tysiąc osób i posiadała trzydzieści osiem pras. Pod koniec XVIII w. prowadziła kilka stacjonarnych sklepów: w Bassano, Wenecji, Pieve Tesino, a także poza granicami Włoch. Ponadto papiery sprzedawano na terenie całej Europy przez rozbudowaną sieć domokrążców. W 1738 r. przedsiębiorstwo Remondinich otrzymało przywilej pozwalający na drukowanie papierów złoconych, w 1755 roku pozwolenie na wytwarzanie damask paper, a w 1764 roku na produkcję papierów zwanych carte marmorate. Mimo poszerzenia produkcji o nowe rodzaje papierów dekoracyjnych, papiery drukowane pozostały wiodącym wyrobem rodziny Remondinich. Wzory na papierach Remondinich początkowo inspirowane były zdobnictwem tkanin, następnie tapet, jednak wiele z wytworzonych przez nich papierów miało unikatowe wzornictwo. W katalogu firmy z 1791 r. są papiery drukowane w siedmiu kolorach. Dzięki sygnaturom umieszczonym na marginesach arkuszy znane są nazwiska innych włoskich wytwórców papierów drukowanych, byli to: Luigi Antonio Laferte z Parmy, Antonio Benucci z Florencji i Edigio Petir z Rzymu, Carlo Bertinazzi i Bettuzzi z Bolonii. Oferta Bertinazzi'ego była bardzo bogata, o czym świadczy wzornik jego firmy (il. 6)

Opis techniki

Dekorowanie papierów w technice drzeworytniczej było stosunkowo proste, tanie i jednocześnie dawało zadowalający efekt. Do wykonania jednobarwnego papieru rzemieślnik potrzebował tylko jednej drewnianej matrycy. Jeżeli projekt zakładał dekorację o prostym geometrycznym wzorze, to drzeworytnikowi wystarczyły podstawowe umiejętności wycinania w drewnie. Wykonanie kolorowej odbitki wymagało użycia kilku matryc oraz umiejętności odpowiedniego ich spasowania. Do wykonania wydruku używano np. "zwykłej farby", farby drukarskiej lub tuszu. Z jednej matrycy można było uzyskać papiery w różnych wariantach kolorystycznych (il. 7). Aby urozmaicić paletę oferowanych papierów, podkolorowywano je farbami z naturalnych pigmentów ze spoiwem z gumy arabskiej.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Papiery domino
Papiery kartunowe
Papiery ksylograficzne

Grafika

  • il. 1. Obleczenie z papieru dekorowanego w technice drzeworytu.

  • il. 2. Papier dekoracyjny sygnowany A PARIS CHEZ LES ASSOCIE NO.

  • il. 3.Papier sygnowany CHEZ SEVESTRE LEBLOND.

  • il. 4. Papier dekoracyjny sygnowany PERDOUX 186.

  • il. 5. Papier dekoracyjny sygnowany CHEZ LETOURMI 41.

  • il. 6. Karty z wzornika Carlo Bertinazzi‟ego.

  • il. 7. Papier dekoracyjny sygnowany PARIS CHEZ LES ASSOCIE… ze zbiorów Bibliothèque Numérique d‟Orléans.

Przypisy

  1. Ackerman Phyllis, Wallpaper, it‟s history, design and use, Londyn, 1923, s. 22.
  2. Beckmann J., A History of inventions and Discoveries, Londyn, 1817, vol. III, s. 503.
  3. Duprat Annie, L‟Imagerie populaire du Grand Ouest, w: “Annales de Bretagne et des pays de l‟ouest”, t. 108, 2001, s. 55-56.
  4. Foot M. M., A History of Bookbinding as a Mirror of Society, Londyn, 1998, s. 13-14, 16, 18.
  5. Garnier Nicole, L‟Imagerie populaire francaise, I, Paryż, 1990, s. 280.
  6. Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961, s. 168.
  7. Hubert V., Les papiersdominotés, une collection particulière, Paryż, 2016, s. 11, 14.
  8. Hyatt M. A., Pirints & People a social history of printed Picture, Nowy Jork, 1971, s. 141.
  9. Jackson W.A., Printed Wrappers of the Fifteenth to Eighteenth Centuries, “Harvard Library Bulletin”, VI, 1952, s. 314-317.
  10. Kopylov M., Papiersdominotésitaliens. Un univers de couleurs, de fantaisie et d‟invention (1750-1850), Paryż, 2012, s. 28-29, 58, 148, 164.
  11. Loring R., Decorated Book Papers, Cambridge, 1973, s. 37-39, 42, 44-46.
  12. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 65, 394.
  13. Marks P. J. M., An Anthology of decorated papers: a Sourcebook for designers, Londyn, 2015, s. 133.
  14. Milano Alberto, Selling Prints for the Remondini: Italian Pedlars Travelling Through Europe During the Eighteenth Century, w: „Not Dead Things: The Dissemination of Popular Print in England and Wales, Italy, and the Low Countries, 1500-1820”, Leiden, Boston, 2013, s. 76 - 83.
  15. Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 35-50.
  16. Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994, s. 9.
  17. Schmoller T., To Brighten Things Up: the Schmoller Collection of Decorated Papers, Manchester, 2008, s. 26.
  18. Wolfe R. J., Marbled Papers: Its History, Techniques and Patterns, Filadelfia, 1990, s. 18-22, 33, 49-50.

Autor: M.P.B.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Papiery_drukowane_drzeworytnicze&oldid=16934”