Małpa

Z Leksykon oprawoznawczy
Wersja z dnia 21:41, 1 paź 2021 autorstwa Vagnerus (dyskusja | edycje) (Przypisy)

Skocz do: nawigacja, szukaj

Małpa

(także: małpka) (ang. monkey; fr. singe)

Zwierzę, które jako „człowiek o zdegenerowanej naturze” (Bernard Silvestris) było w średniowieczu obciążone negatywną symboliką, związaną m.in. z lubieżnością i próżnością. W romańskim i gotyckim zdobnictwie introligatorskim przedstawiana najczęściej na kwadratowych i romboidalnych tłokach (przeważnie miniaturowych: od ok. 0,7 cm do ok. 1,8 cm) jako siedząca i wpatrująca się w okrągłe zwierciadło trzymane w jednej z rąk. Takiż wizerunek na tłoku w kształcie tarczy herbowej stosował w początkach XVI w. poznański introligator (prawdopodobnie Walenty Papież). Prostokątny tłok ze sceną osaczania jelenia przez zwierzęta symbolizujące siły nieczyste, w tym małpę, stosował na przełomie XV i XVI w. gdański Introligator Rozet. Jej motyw pojawiał się w dekoracji nacinanych opraw z XV w. Na plakietach niderlandzkich z 2 poł. XV-1 poł. XVI w. często ukazywana wśród wici, razem z innymi zwierzętami. Widnieje też wśród drôleries na radełkach gotyckich, używanych od schyłku XV w. do 2 ćw. XVI w. m.in. na oprawach krakowskich. W nowożytnym zdobnictwie introligatorskim pojawiała się bardzo rzadko.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Zoomorficzne motywy

Grafika

Przypisy

  1. Günther 1921, tabl. IV/il. 74;
  2. Ziesche, Becker 1977, s. 22;
  3. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 21;
  4. Schmidt-Künsemüller 1985, s. 195;
  5. Fogelmark 1990, tabl. XI, XV-XVII, XXIII i in.;
  6. Fernández 1994, nr kat./il. 4;
  7. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 1.

Autor: A.W.