Papiery drukowane drzeworytnicze
Spis treści
Papiery drukowane drzeworytnicze
(papiery domino, papiery kartunowe, papiery kattunowe, papiery perkalowe, papiery ksylograficzne) (ang. block-printed papers, woodblock-/woodcut-printed papers; niem. Kattunpapier, Modeldruckpapier; fr. domino, papier dominoté, dominotier; wł. carta remondiniana, coperta xilografica, carte xilografiche)
Papiery drukowane drzeworytnicze to rodzaj papierów dekoracyjnych zdobionych techniką druku wypukłego przy użyciu klocka drzeworytniczego. Obok klocków drzeworytniczych w użyciu były także matryce grawerowane w metalu (miedź, mosiądz) oraz klocki drewniane których dekoracja w całości lub w części była skomponowana z wbitych w klocek metalowych sztyftów. Papiery mogą być drukowane jedno- lub wielobarwnie.
Historia
Pierwsze papierowe obleczenia zdobione techniką drzeworytniczą, które zachowały się do naszych czasów pochodzą z końca XV wieku. Były to imitacje skórzanych obleczeń, zawierające przedstawienia figuralne (il. 1), wzory roślinne i geometryczne. Pierwsze manufaktury papierów drukowanych powstały w Niemczech i Francji ok. poł. XVI w. Pod koniec XVII wieku tapiserie de papier były szczególnie popularne w Paryżu, tam też powstały pierwsze manufaktury dominotiers zajmujące się ich wytwarzaniem, m.in. firmy Papillonów oraz założona nieco później firma Les Associétes (il. 2). Wytwarzane tam papiery były zazwyczaj dwu- lub wielokolorowe. Manufaktury produkujące dekoracyjne papiery domino miały zwykle charakter niewielkich, rodzinnych przedsiębiorstw. Właściciele wytwórni często sami wycinali wzory w matrycach, bardzo rzadko korzystając z usług profesjonalnych drzeworytników. Odbitki powstawały zazwyczaj na papierze o wymiarach 45 × 36 cm. Charakterystyczną cechą papierów domino, było to, że zazwyczaj kolorowano je ręcznie lub przy użyciu szablonów. Wielu wzorów drukowanych papierów nie można przypisać konkretnym twórcom, jednak zachowały się także papiery z nazwami ośrodków, w których powstały i sygnaturami twórców umieszczonymi na marginesie arkusza, obok drukowanego wzoru (il. 3, 4. 5).
Ważnym ośrodkiem produkcji dekoracyjnych papierów drukowanych była włoska manufaktura Remondinich. Papiery przez nią wytwarzane były znane i cenione w całej Europie. W szczytowym okresie rozwoju firma zatrudniała ponad tysiąc osób i posiadała trzydzieści osiem pras. Pod koniec XVIII w. prowadziła kilka stacjonarnych sklepów: w Bassano, Wenecji, Pieve Tesino, a także poza granicami Włoch. Ponadto papiery sprzedawano na terenie całej Europy przez rozbudowaną sieć domokrążców. W 1738 r. przedsiębiorstwo Remondinich otrzymało przywilej pozwalający na drukowanie papierów złoconych, w 1755 roku pozwolenie na wytwarzanie damask paper, a w 1764 roku na produkcję papierów zwanych carte marmorate. Mimo poszerzenia produkcji o nowe rodzaje papierów dekoracyjnych, papiery drukowane pozostały wiodącym wyrobem rodziny Remondinich. Wzory na papierach Remondinich początkowo inspirowane były zdobnictwem tkanin, następnie tapet, jednak wiele z wytworzonych przez nich papierów miało unikatowe wzornictwo. W katalogu firmy z 1791 r. są papiery drukowane w siedmiu kolorach. Dzięki sygnaturom umieszczonym na marginesach arkuszy znane są nazwiska innych włoskich wytwórców papierów drukowanych, byli to: Luigi Antonio Laferte z Parmy, Antonio Benucci z Florencji i Edigio Petir z Rzymu, Carlo Bertinazzi i Bettuzzi z Bolonii. Oferta Bertinazzi'ego była bardzo bogata, o czym świadczy wzornik jego firmy (il. 6)
Opis techniki
Dekorowanie papierów w technice drzeworytniczej było stosunkowo proste, tanie i jednocześnie dawało zadowalający efekt. Do wykonania jednobarwnego papieru rzemieślnik potrzebował tylko jednej drewnianej matrycy. Jeżeli projekt zakładał dekorację o prostym geometrycznym wzorze, to drzeworytnikowi wystarczyły podstawowe umiejętności wycinania drewnie. Wykonanie kolorowej odbitki wymagało użycia kilku matryc oraz umiejętności odpowiedniego ich spasowania. Do wykonania wydruku używano np. zwykłej farby, farby drukarskiej lub tuszu. Z jednej matrycy można było uzyskać papiery w różnych wariantach kolorystycznych (il. 7). Aby urozmaicić paletę oferowanych papierów, podkolorowywano je farbami z naturalnych pigmentów ze spoiwem z gumy arabskiej.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papiery domino
Papiery kartunowe
Papiery ksylograficzne
Papiery perkalowe
Grafika
il. 1. Obleczenie z papieru dekorowanego w technice drzeworytu.
il. 2. Papier dekoracyjny sygnowany A PARIS CHEZ LES ASSOCIE NO.
il. 3.Papier sygnowany CHEZ SEVESTRE LEBLOND.
il. 4. Papier dekoracyjny sygnowany PERDOUX 186.
il. 5. Papier dekoracyjny sygnowany CHEZ LETOURMI 41.
il. 6. Karty z wzornika Carlo Bertinazzi‟ego.
il. 7. Papier dekoracyjny sygnowany PARIS CHEZ LES ASSOCIE… ze zbiorów Bibliothèque Numérique d‟Orléans.
Przypisy
- Ackerman Phyllis, Wallpaper, it‟s history, design and use, Londyn, 1923.
- Beckmann J., A History of inventions and Discoveries, Londyn, 1817, vol. III.
- Decorative Endpapers, “The Victoria and Albert Colour Books”, New York, 1986.
- Duprat Annie, L‟Imagerie populaire du Grand Ouest, w: “Annales de Bretagne et des pays de l‟ouest”, t. 108, 2001.
- Foot M. M., A History of Bookbinding as a Mirror of Society, Londyn, 1998.
- Garnier Nicole, L‟Imagerie populaire francaise, I, Paryż, 1990.
- Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961.
- Hubert V., Les papiersdominotés, une collection particulière, Paryż, 2016.
- Hyatt M. A., Pirints & People a social history of printed Picture, Nowy Jork, 1971.
- Jackson William A., Printed Wrappers of the Fifteenth to Eighteenth Centuries, “Harvard Library Bulletin”, VI, 1952.
- Kopylov M., Papiersdominotés Francis ou L‟art. de revêtird‟éphémèrescouvertures Dolores. Livres & brochures entre 1750 et 1820,Paryż, 2012.
- Kopylov M., Papiersdominotésitaliens. Un univers de couleurs, de fantaisie et d‟invention (1750-1850), Paryż, 2012.
- Loring R., Decorated Book Papers, Cambridge, 1973.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Milano Alberto, Selling Prints for the Remondini: Italian Pedlars Travelling Through Europe During the Eighteenth Century, w: „Not Dead Things: The Dissemination of Popular Print in England and Wales, Italy, and the Low Countries, 1500-1820”, Leiden, Boston, 2013, s. 76 - 83.
- Osmun W., Decorated Book Papers, Seventeenth to twentieth Century, 1954.
- E. Siemieniako, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
- Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994.
- Schmoller T., To Brighten Things Up: the Schmoller Collection of Decorated Papers, Manchester, 2008.
- Wolfe R. J., Marbled Papers: Its History, Techniques and Patterns, Filadelfia, 1990.
Autor: M.P.G.
