Pergaminowe oprawy
Spis treści
Pergaminowe oprawy
(ang. laced-case parchment/vellum bindings, limp vellum bindings; niem. Pergamentband; wł. legatura in pergamena; fr. reliure en parchemin)
Typ oprawy, którą wyróżnia użyty materiał i specyficzna technika zawieszenia oprawy przy bloku. Materiałem obleczeniowym jest wyłącznie pergamin, a wystające poza krawędzie okładzin jego fragmenty są podwinięte do środka lub też są uformowane w charakterystyczny dla tego typu opraw sposób tworząc na jednej lub trzech krawędziach okładki, charakterystyczny yapp (zob. yapp). Najstarsze o. p. były szyte wraz z blokiem ściegiem łańcuszkowym lub podłużnym, były to oprawy miękkie, kopertowe. Możliwość wykonania trwałych sztywnych zagięć, najpierw klapy, potem yappu (japu) było cechą zdecydowanie dodatnią. Zastosowany na trzech krawędziach yaap (jap)był znakomitym wynalazkiem, taka oprawa doskonale chroni blok książki. Późniejsze o.p. pod względem konstrukcyjnym są to oprawy z wolnym grzbietem i przegubem, a zwięzy pergaminowe są przewleczone w przegubie przez system otworów (wpustowe i wypustowe) i widoczne na zewnątrz oprawy. Widoczne w przegubie pergaminowe paseczki nie świadczą o tym, że są one zwięzami prawdziwymi. Nierzadko jest tak, że widoczne w przegubie paseczki pergaminowe są zwięzami fałszywymi doklejonymi do grzbietówki, a książka jest uszyta na zwięzy np. sznurkowe i w innej ilości niż wskazują na to widoczne w przegubie paseczki. Podobnie jak zwięzy, w tego typu oprawach, przez przegub są też przewleczone rdzenie kapitałek. Rdzenie te są najczęściej wykonane z pasków pergaminowych jednak nieco węższych niż zwięzy (fałszywe bądź prawdziwe). Niestety pergaminowe zwięzy mają słabą odporność na zginanie. Są kruche i łamliwe, nie wytrzymują obciążenia dużą pracą w przegubach. Zwięzy pergaminowe ulegają przerwaniu częściej niż zwięzy sznurkowe, a także rzemienne.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Obleczenie
Okładzina
Oprawa książki
materiały obleczeniowe opraw
Yapp
Transparent vellum
Grafika
il. 1. Przykład przewleczenia zwięzów przez zewnętrzny przegub w miękkiej oprawy pergaminowej, wykorzystania wtórnie rękopisu na pergaminie do obleczenia książki (fot. archiwum Katedry Konserwacji-restauracji papieru i Skóry UMK w Toruniu)
il. 2. Przykład przewleczenia zwięzów przez zewnętrzny przegub w miękkiej oprawy pergaminowej, pergamin naturalny, rękopis, XV w., Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Bieńkowska B., Chamerska H., Zarys dziejów książki, Warszawa 1987.
- Dahl S., Dzieje książki, Wrocław 1965.
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
- Grycz J., Gryczowa A., Historia książki i bibliotek w zarysie, Warszawa 1959.
- Lewicka-Kamińska A. Dzieje oprawy książkowej w Polsce [w:] Dawna książka i kultura. Wrocław 1975.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Rhein A. Das Buchbinderei. Halle 1954.
Autor: MPG
