Falc

Falc

(zagiętka, złam, zagięcie, piętka) (niem. Falz; fr. pli, onglet, fond; wł. cerniera,)

Termin pochodzenia niemeckiego stosowany w różnych znaczeniach:

• Wszystkie zagięcia celowo wykonane przez introligatora (niem. Falz).
• Miejsce, w którym nastąpiło zamierzone złożenie (złamanie) arkusza papieru celem uzyskania wymaganego formatu. W wyniku składania arkuszy (falcowanie, łamanie) powstają odowiednio: falc grzbietowy, górny, dolny i przedni, które po obcięciu bloku lub rozcięciu stają się odpowiednio: grzbietem bloku książki, krawędzią górną, dolną i przednią bloku książki (il. 1) (ang. bolt).
• Falc wyrównujący, pasek wstawiony w grzbiet mający na celu wyrównanie grubości grzbietu (np. w albumach, atlasach ze składanymi mapami itp.) (ang. filling-in guard, niem. Ausgleichfalz).
• Pasek wzmacniający grzbiet składki lub wyklejki (ang. guard). Zapobiega on pęknięciom powstającym w wewnętrznym przegubie książki, w wyniku powstawania silnych naprężeń, przy otwieraniu książki, pomiędzy oprawą a jej blokiem. W XIX i XX w. to strategiczne w scezurze miejsce podklejano tkaniną lub też było wykonane wyłącznie z tkaniny, wówczas w przegubie wewnętrznym, tkanina ta była widoczna, ten rodzaj wyklejki nosi nazwę wyklejki z widocznym falcem (il. 2).

Poprzez odpowiednie zagięcie scezury (zob. scezura) powstaje falc, w który wkłada się karty przybyszowe, bądź karty właściwe kodeksu w zależności od konstrukcji wyklejki (il. 3). Czasem wykonuje się w scezurze podwójne złożenie, powstaje wówczas forma mini leporello. Taka scezura nosi nazwę scezury z podwójnym falcem. Wówczas w tak wykonane falce wkłada się składkę wyklejkową i kolejną składkę. Falc najczęściej przykleja się do karty właściwej z nim sąsiadującej.

Funkcja

Falc

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Skórzany falc
Big

Grafika

• 

  il. 1. Sposoby falcowania arkuszy.

• 

  il. 2. Wyklejka z widocznym falcem. (rys. Zjawiński Z., 1965, s. 101)

• 

  il. 3. Falc założony za karty przybyszowe (rys. K. Komsta-Sławińska)

Przypisy

1. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1965, s. 110.

---

Autor: M.P.G., E.P.