Żołądź

Spis treści

1 Żołądź
2 Zobacz też
3 Grafika
4 Przypisy

Żołądź

(ang. acorn; fr. gland, niem. Eichel)

Motyw związany z symboliką dębu oraz prawdopodobnie z tzw. barwą dawnych kart do gry w kręgu niemieckim. Początkowo, w introligatorstwie gotyckim, ukazywany samodzielnie – jako owoc z wyraźnie wyodrębnioną tzw. miseczką (czasami też krótką szypułką), oraz jako potrójny lub rzadziej pojedynczy owoc wyrastający z dębu gałązki. Odmianą późnogotyckiej rozety wirującej jest motyw wirujących ż-i na długich szypułkach. Ż-e na fryzie arkadkowym (w zwierciadle) i wewnątrz wici (w obramieniu) widnieją na niderlandzkich plakietach z 1 poł. XVI w. Wówczas też motyw ż. – pojedynczy lub zebrany w większe kompozycje – stał się popularny w introligatorstwie niemal całej Europy. Na renesansowych oprawach niemieckich nadawano mu formę pojedynczego ż. na szypułce z jednym lub dwoma listkami, tudzież ż. bez szypułki. W takiej postaci wyciskano go z tłoków w listwach ram między radełkowaniami, a niekiedy też jako jedyna dekoracja zwierciadła. Stosowany na renesansowych oprawach polskich o dekoracji radełkowej w typie niemieckim, m.in. przez krakowskie warsztaty Jerzego Moellera i Mistrza Dawida oraz pracownie poznańskie. Charakterystyczną formę ma radełkowa wić z ż.-i na oprawach wileńskich z XVI w.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Dębu gałązka
Floralne dekoracje
Rozeta wirująca

Grafika

Motywy żołędzi w dekoracji fryzu arkadkowego na niderlandzkiej plakiecie gotyckiej, 1 poł. XVI w.
Motyw żołędzia na oprawie renesansowej, XVI w.
Motywy żołędzi na oprawie renesansowej, XVI w.
Motyw żołędzia na oprawie renesansowej, XVI w.
Motyw żołędzia na oprawie renesansowej, XVI w.
Dekoracja zwierciadła oprawy utworzona z motywów żołędzi i trójlistków, XVI w.
Motyw żołędzia w dekoracji kompartymentu oprawy z XVIII w.
Motywy żołędzi w dekoracji kompartymentów oprawy z 2 poł. XVIII w.